Leukämie

En Leukämie (gr. λευχαιμία leuchaimia, vun λευκός leukós „witt“ un αἷμα haima „dat Blood“) oder ok Hyperleukozytoos, mitünner ok as Bloodkrebs oder Leukoos betekent ist en Krankheit vun dat bloodbilln System.

Översicht

Leukämien sünd kenntekent dör en vermehrte Billn vun witte Bloodkörpers (Leukozyten) un sünners ok jemehr Vörstopen. Disse Leukämiezellen breedt sik in’t Knakenmark ut, woneem se de normale Bloodbilln överpräägt, un sünd ok in düütlich gröttere Tall in’t periphere Blood antofinnen. Se künnt in Lebber, Milt, Lymphknütten un annere Organen inwannern un dordör jemehr Funkschoon stören. Dör’t Stören vun’t Bloodbilln minnert sik de normalen Bloodbestanddeelen. Dat kummt to en Anämie dör den Mangel an Ro’e Bloodkörpers (Erythrozyten), de den Suerstoff transporteren doot, en Mangel an Bloodplattkens (Thrombozyten), de bi de Hämostaas en Rull speelt, un en Mangel an witte Bloodkörpers (Leukozyten), de jemehr Funkschoon utöven künnt.

Afhangig vun’n Verloop warrt in akute un chroonsche Leukämien ünnerscheedt. Akute Leukämien sünd levensgefärhliche Krankheiten, de ahn Behanneln in wenige Weken bit Maanden to’n Dood föhrt. Chroonsche Leukämien wiest to Anfang faken kuum Smyptomen un verloopt meist över mehrere Johren.

Historie

Eerste Beschrieven vun en Leukämie dör Rudolf Virchow 1845.

Anners as annere Krebsorden, de al in’t Öllerdom bekannt weern un al dör Claudius Galenus beschreven worrn sünd, is de Bloodkrebs eerst in’t 19. Johrhunnert opdeckt un ünnersöcht worrn.

Dat starke Vermehren vun de witten Bloodkörpers is 1845 to’n eersten mol dör den schottischen Dokter John Bennett beschreven worrn. He beteken dat Blood as as mateerig un hett vermoodt, dat en Infekschoon in’n Lief de Oorsaak dorför weer. Ruchweg to de glieken Tiet hett ok Rudolf Virchow bi en Patientsche düchtig vermehrte witte Bloodkörpers beobacht. He hett dit Blood is „Witt Blood“ betekent un 1847 den Begreep Leukämie inföhrt. De eerste Fall vun en akute lymphaatsche Leukämie bi en Kind is 1860 vun Michael Anton Biermer beschreven worrn, en Schöler vun Virchow. Enn vun’t 19. Johrhunnert is de Leukämie denn vun Pathologen as Neoplasie vun de witten Bloodkörpers betekent worrn. Man weer nu ok in de Laag, verschedene Formen vun de Leukämie to ünnerscheden.

En Behanneln in Form vun en Chemotherapie is to’n eersten mol 1947 vun den pädiatrischen Pathologen Sidney Farber mit Aminopterin anwennt worrn. De Remisschonen, de dorbi mit Spood rutkemen, weern aver nich vun grote Duer. In de Johren dorna weern över dat National Cancer Institute (NCI) an Kinner mit akute Leukämie (ALL) Studien mit Kombinatschoonstherapien ünnersöcht, sünners in de 1960er Johren VAMP (Vincristin, Amethopterin, Mercaptopurin, Prednison). Toeerst weern duersome Resmisschonen to vermoden, man denn geev dat in de Mehrtall doch wedder swore Torüchfäll ünner Befallen vun’t zentrale Nervensystem.

In’n wieteren Verloop is disse Therapie denn mit en Strahlentherapie verbunnen worrn. En eerste Utweerten an 278 Patienten in’t Johr 1979 hett wiest, dat disse Kombinatschoon, de as Totale Therapie betekent weer, to düütlich längere Remisschonen föhren de. Dat hett en eersten Dörbrook bedüüt, de Spood verspreken de.

Symptomen

Chroonsche Leukämie

Chroonsche Leukämien warrt faken tofallig opdeckt in’n Rahmen vun en Routineünnersöken. Tomeist hebbt se en slieken Anfang. As eerste Anteken gifft dat allgemene Krankheitssyptomen as Leistungsminnern, Mödigkeit un en unkommdig Geföhl, aver ok Fever, Nachtsweet un Gewichtsverlust. Dorto kann dat to an Answellen vun de Milt un de Lymphknütten kamen, as ok to Jöök, Utslääg un Infekschonen.

Akute Leukämie

Bi de akuten Leukämie gifft dat verschedene Symptomen. Faken künnt se ut en vullstännige Gesundheit rut tostannenkamen un wiest sik in en swoor Krankheitsbild. To’n Bispeel kann de Patient blass wesen, Swäck wiesen un en Negen to’n Blöden mit blaue Pläck, de spontan opduukt oder na Bagatellsehren un ok Petechien billn. Tyypsch is ok en Anfalligkeit för Infekschonen mit Fever un swollen Lymphknütten, Milt- un Lebbervergröttern un mitünner ok Koppweh. Vele Fäll sünd ok mit faken Nesenblöden un Gingivitis verbunnen. Wietere Anteken sünd de Verlust vun Gewicht un Appetit, Mödigkeit un Nachtsweet.

Dorbi is antomarken, dat keen vun de Anteken tyypsch för en chroonsche oder akute Leukämie is – se künnt all ok bi de anneren Form vörkamen.

Klassifikatschoon un Diagnostik

De Indeelen vun de Leukämien passeert na morpholoogsche un immunoloogsche Egenschoppen vun de Leukämiezellen. In de letzten Johren winnt aver ok zytogeneetsche un molekularbioloogsche Merkmolen jümmer mehr Bedüden. Je na den bedeeligten Zelltyyp warrt toeerst na myeloosche un lymphaatsche Leukämien ünnerscheedt. Myeloosche Leukämien gaht vun de Vörlöperzellen vun de Granulozyten ut, in’n wieteren Sinn ok vun de Erythrozyten un Thrombozyten. De lymphaatschen Leukämien bedraapt dorgegen de Lymphozyten un jemehr Vörlöperzellen.

De wichtigsten Leukämieformen sünd:

• akute myeloosche Leukämie (AML)
• akute lymphaatsche Leukämie (ALL)
• chroonsche lymphatsche Leukämie (CLL), tellt to de wenigmalignen Non-Hodgkin-Lymphomen
• chroonsche myeloosche Leukämie (CML), warrt to de chroonschen myeloproliferativen Krankheiten tellt.

De Verdachtsdiagnoos kann faken al ut dat Bloodbild un Differentialbloodbild stellt warrn. För en naue Klassifikatschoon is aver tomeist en Knakenmarkspunkschoon nödig.

Weniger fakene mit de CML verwandte chroonsche myeloproliferative Krankheiten, de aver nich all Kriterien vun en malignen Krankheit wiest un dorüm nich to de Formen vun de Leukämie tellt warrt, sünd de:

• Polycythaemia vera (PV) – hier steiht dat Vermehren vun de Erythrozyten in’t Blood in’n Vördergrund. Tomeist sünd ok de annern Zelltypen, also de Leukozyten un de Thrombozyten, bedrapen.
• essentielle Thrombozythämie (ET) – hier steiht dat Vermehren vun de Bloodplattken un jemehr mitünner inschränkte Funschooon in’n Vördergrund.

Epidemiologie un Oorsaken

De enkelten Typen vun de Leukämie wiest tyypsche Öllersverdeelen op. De ALL is de Form, de an’n fakensten bi Kinner vörkummt, wiel se bi utwassene Minschen nich so faken is. De AML is bi Kinner an’n tweetfakensten, kummt aver bi Utwassene an fakensten vör und hett ehr gröttst Optreden över sösstig Johren. De CLL kummt dorgegen bi Kinner meist gor nich vör, is aver en tyypsche Leukämieform bi öllere Lüüd. Ok de CML kummt bi Utwassene düütlich fakener vör as bi Kinner.

De Oorsaken vun de Leukämie sünd bit hüüt noch nich kloor. Vör allen de akuten Formen sünd noch nich verstahn un künnt nich in en Tosamenhang mit pathogene Ümstännen bröcht warrn. Dat gifft aver en Reeg vun Fakters, de as möögliche Utlösers diskuteert warrt:

• cheemsch Stoffen as to’n Bispeel Benzol
• vörige Behanneln mit Zytostatika (vör allen Alkylantien) wegen en annere Krankheit (to’n Bispeel en soliden Tumor)
• ioniseeren Strahlen
• verschedene Viren
• geneetsche Vörbelasten

Oorsaken vun de Leukämien bi Kinner

In Düütschland warrt jeed Johr üm un bi 1800 Kinner nee an Krebs krank, ruchweg en Drüddel dorvun an Leukämie. Ok hier sünd de Oorsaken to’n gröttsten Deel nich bekannt.

En Fallkontrollstudie hett aver wiest, dat Patienten mit en Down-Syndrom in’n Vergliek to de normale Bevölkerung rn twintigfack höger’t Leukämierisiko hebbt.

Dat gifft Henwiesen, dat Ümweltbedingen (ioniseeren un ok nich-ioniseeren Strahlen as ok Pestiziden möögliche Risikofakters wesen künnen un en Immunsystem vun de Kinner, dat good „traineert“ is, dorför schulen deit. Bi Ünnersöken vun Kinner in de Stadt Basra in’n Süüdirak is en Anstiegen vun de Leukämietall vun üm un bi dat Dubbelte vun 1993 bit 2007 faststellt worrn. Möögliche Utlösers künnen Benzolverbinnen wesen, de dör in Brand stekene Öölfeller freesett warrt, improviseerte Tanksteden oder ok Munitschoon ut afriekert Uran.

Therapie

De Grundlaag to’n Behanneln vun Leukämie is de Therapie mit Zytostatika. Annere Prinzipien sünd de Hoochdosistherapie mit en autologe Stammzellinfusion un de allogene Knakenmark- oder Stammzelltransplantatschoon. Jüst so as bi de Bloodtransfusion, warrt dorto en Knakenmarkspenner söcht, de to den Patient passen deit. De prophylaktische oder therapeutische Strahlentherapie hett keen so grote Bedüden. In de letzten Johren sünd ne’e Therapiemööglichkeiten dortokamen dör dat Anwennen vun monoklonale Antikörpers un ne’e spezifische Heelmiddels, de in den Krankheitsafloop ingriepen doot (as Imatinib un Dasatinib – twee Tyrosinkinaas-Inhibiters – bi de CML un de Philadelphia-Chromosom-positiven ALL oder ATRA bi de Promyelozyten-Leukämie). Bi de enkelten Formen vun de Leukämie gifft dat aver grote Ünnerscheden in de Therapie.

Leukämie bi Patienten mit Down-Sydrom (Trisomie 21)

De akute Megakaryoblastenleukämie (Akute myeloosche Leukämie, megakaryoblastisch Ünnertyyp / AMkL) is de Form vun Leukämie, da an’n fakensten bi jüngere Kinner mit Down-Syndrom (Trisomie 21) vörkummt. Jemehr Risiko Leukämie to kriegen is twintigmol grötter as bi’n Dörsnitt, wat en Männigkeit vun’t Optreden vun üm un bi 1:100 bedüüt. In’n Gegensatz to Kinner, de nich vun’t Syndrom bedrapen sünd, reageert de Kinner mit dat tosätzliche Arvgoot vun’t 21. Chromosom tomeist beter op de Behanneln mit de Chemotherapie. Jemehr Wohrschienlichkeit, de Krankheit to överleven un heelt to warrn is düütlich grötter un de Torüchfäll rorer. In en Studie is rutfunnen worrn, dat för dit Phänomen woll en sünnere Genmutatschoon verantwoortlich is, de so nöömte GATA1-Mutatschoon oder nauer dat 40-kDA GATA1 Protein. Dordör warrt de Wirksomkeit vun dat Heelmiddel beter. Op de annern Siet liggt dat wohrschienlich ok an disse Mutatschoon, dat Kinner mit Trisomie 21 överhaupt eerst fakener an Leukämie krank warrt.

Afsehn vun dat högere Leukämie-Risiko sünd Minschen mit dat Down-Syndrom ünner’n Dörsnitt anfallig för annere Formen vun Krebskrankheiten. In söss vunenanner unafhangige Studien is wiest worrn, dat to’n Bispeel Neuroblastomen, Nephroblastomen, Ünnerliefkrebs, Bostkrebs, Magenkrebs un Darmkrebs bannig roor vörkamt. Vergleken na Öller un Geslecht is de Wohrschienlichkeit för Lüüd mit Down-Syndrom an en Form vun Geweevskrebs doodtoblieven üm 50 bit 100 mol sieter as bi’n Dörsnitt. Blangen de beteren Schuulmechanismus vun’n Lief dör dat tosätzliche Genmaterial, kummt dat ok dorher, dat de mit de Trisomie 21 tosamenhangen Dispositschoon för Leukämie bekannt is un en Krankheit dorüm wegen de fakenen Besöken bi’n Dokter faken al in en bannig fröh Stadium faststellt warrt un behannelt warrn kann. Dorto kummt, dat de meisten Minschen mit Down-Syndrom veel gesünner leevt. Sünner Nikotin un Alkohol warrt weniger bruukt, wat tosätzlich dat Risiko för Krebskrankheiten minnert.

Kiek ok

• Myelodysplastisches Syndrom
• Leukämiecluster Elvmarsch
• Düütsche Knakenmarkspennerdatei
• Stefan-Morsch-Stiftung

Literatur

• Michael Begemann; Monika Begemann-Deppe: Leben mit Leukämie. Trias, Stuttgart 2000, ISBN 3-89373-568-2 (Raatgever)
• Hermann Delbrück: Chronische Leukämien. Rat und Hilfe für Betroffene und Angehörige. 2. Oplaag. Kohlhammer, Stuttgart 2004, ISBN 3-17-018369-9 (Raatgever)
• Martin Ehrlich: Ueber Leukämie. Dissertatschoon, Dorpat 1862 (Digitalisat as PDF)
• Nicola Gökbuget: Akute lymphatische Leukämie. UniMed-Verlag, Bremen, 1. Oplaag 2007, ISBN 978-3-89599-218-6 (Fackbook)

Weblenken

• Kumpetenznett „Akute un chroonsche Leukämien“ Düütsch Expertennettwark vun Dokters un Wetenschopplers mit Swoorpunkt in’t Rebeet vun de Leukämieforschung.
• "European Leukemia Net" Unafhangige EU-födderte Organisatschoon vun Dokters, Wetenschopplers un Patienten mit Intresse an Leukämie
• Epidemioloogsche Studie to Kinnerkrebs (u. a. Leukämie) in’t Ümfeld vun Kernkraftwarken – in’n Opdrag vun’t Bundsamt för Strahlenschuul 2007
• Audio-Bidrag to akute Leukämien
• Primäär Vörbögen