Kamm vun Frienstedt
De Kamm vun Frienstedt kümmt uut dat 3. Jaarhunnerd un driggt en Runeninschrift, de dat öllste Tüügnis vun de westgermaansche Spraak is. Dat hannelt sik daarbi üm dat Woord kaba (Uutspraak: "kamba"), en Vöörfoorm vun dat Woord Kamm. Op den Kamm, de mit Krinkogen-Oornamenten vertierd is un uut Hirschoorn besteit, sünd de Runen bloots swaak man düüdlich ruutkennbaar.[1]
Fundsituatschoon
[ännern | Bornkood ännern]Archäologen decken den dree'eckigen Kamm in't Jaar 2000 bi de Trassenünnersöken vun de latere A 71 bi Frienstedt twüschen Erfurt un Gotha in Döringen ruut. De Kamm leeg tosamen mit en Lanzentipp un en Barg Deertenknaken tweibraken in een vun merere Opperschachten, de op en free Areaal merrn in de germaansche Sedeln anleggt worrn weren. Rund üm düssen zentralen Plats geev dat in en wieden, lockeren Ring riek uutstaffeerde Lievgräver, sodat de Ring woll as Hilligdoom düüd warrn kann.[1] De utermaten Riekdoom vun Buntmetallfunnen (ü. a. 200 Fibeln, knapp 200 röömsche Münten, good 150 Fragmenten vun röömsche Keramik)[2] is en Belegg daarför, dat de Regioon in't 3. Jaarhunnerd n. Kr. överregionaal en Sünnerstellen inneem un sik döör drange Kuntakten to dat röömsche Riek, man ook in den süüdlichen Oostseeruum, uutteken.[3] Bi de Begoodachten vun de Knaken- un Hoornobjekten deck bi dat Enn vun 2011 en Zooloog de Ritzen ruut, de bloots wat 100 bet 150 Jaar jünger sünd as de öllsten bekennden Runen uut Däänmark.[1][3]
Interpretatschoon
[ännern | Bornkood ännern]De Spraakwetenschappler un Runenexpert Klaus Düwel is daarvun övertüügt, wat de Inschrift in dat hüdige Döringen anfardigd worrn is. De Ennen op -a in Kaba wiest op de westgermaansche Spraakfoorm hen. In Skandinavien harr dat Woord en anner Ennen, näämlich -aR uut oorgermaansch *-az. Betherto sünd eersd üm un bi 380 Runen-Inschriften uut dat 2. bet 7. Jaarhunnerd bekennd, de Grootdeel daarvun kümmt uut Skandinavien un is in oornoordsche un (vun so dat 7. Jaarhunnerd af an) in ooldnoordsche Spraak schreven. Uut England un vun'n europääschen Kuntinent sünd uut düsse Periood bloots wenige Göps vull leesbare Runeninschriften behollen bleven. De öllsten uut den süüdwesten un noorddüütschen Ruum stammen - bet to de Ruutdecken vun de Inschrift vun Friendstedt - uut dat 5. Jaarhunnerd.
De Nawies vun de maskuliene Ennen -a in düsse Tied is spraakgeschichtlich en Sensatschoon. Denn se billt een betto felen Binnleed to de Ruutwickeln vun dat Oorgermaansche to de westgermaansche Spakenfamielje, wo ook dat Düütsche, Nedderdüütsche, Nedderlännsche, de Freeschen Spraken un dat Engelsche tohöört.[4]
Uutstellen
[ännern | Bornkood ännern]De Fund worr April 2012 in't Foyer vun dat 'Museum für Ur- und Frühgeschichte Thüringens' (Museum för Oor- un Frögeschicht vun Döringen) in en lütte Sünneruutstellen vöörstelld.[5]
Litteratuur
[ännern | Bornkood ännern]- Christoph G. Schmidt, Robert Nedoma, Klaus Düwel: Die Runeninschrift auf dem Kamm von Frienstedt, Stadt Erfurt. In: Die Sprache. Band 49, Nr. 2, 2010–2011, S. 123–186 (aktuelle Stannardlitteratuur to de Runeninschrift)
- Christoph G. Schmidt: Just recycled? A New Light on Roman Imports in Central Germany According to the 'Central Little Farmstead' of Frienstedt, Thuringia. In: Archaeologica Baltica 18, 2013, ISSN 1392-5520, S. 86–96. (online) (Överblick to den Fundplats Frienstedt, de Schriever is Leider vun dat Förschensprojekt an't ZBSA Sleswig)
- Heinrich Tiefenbach, Wolfgang Timpel: Erfurt. In: Reallexikon der Germanischen Altertumskunde (RGA). 2. Auflage. Band 7, Walter de Gruyter, Berlin/New York 1989, ISBN 3-11-011445-3, S. 488–497. (Överblick to de Archäologie in Erfurt un ümto)
- Klaus Düwel, Heinrich Tiefenbach, Ingrid Ulbricht: Kamm. In: Reallexikon der Germanischen Altertumskunde (RGA). 2. Auflage. Band 16, Walter de Gruyter, Berlin/New York 2000, ISBN 3-11-016782-4, S. 200–207.
Weblenken
[ännern | Bornkood ännern]- ZBSA News Archiv 2012: Sensationsfund am ZBSA: Ältester Nachweis der westgermanischen Sprache.
- ZBSA-Projekt: Der mitteldeutsche Fundplatz Frienstedt.
- Thüringer Landeszeitung (TLZ): Kamm war das erste Thüringer-Wort.
Anmarken
[ännern | Bornkood ännern]- ↑ a b c ZBSA News Archiv 2012: Sensationsfund am ZBSA: Ältester Nachweis der westgermanischen Sprache.
- ↑ Fritz-Thyssen-Stiftung, Projektkonzept (BZSA): Vorbild Feind? Der mitteldeutsche Fundplatz Frienstedt − germanische Elite unter römischem Einfluss
- ↑ a b Christoph G. Schmidt: Just recycled? A New Light on Roman Imports in Central Germany According to the 'Central Little Farmstead' of Frienstedt, Thuringia. In: Archaeologica Baltica 18, 2013, S. 86–96.
- ↑ Thüringer Landeszeitung (TLZ): Kamm war das erste Thüringer-Wort.
- ↑ Archäologie online: Ältester Schriftfund Mitteldeutschlands