Zum Inhalt springen

HIV/AIDS

Linken ännern
Vun Wikipedia
Bild rode Sleep up witten Achtergrund
De rode Sleep is een Symbool sik solidaarsch med HIV-positven Minschen to wiesen.

AIDS (Uutsprake: [ɛɪ̯t͡s]), kort för engelsch Acquired Immunodeficiency Syndrome, betekent de Krankheed med ene Reeg Symptome, de bi Minschen upkoomt, de sik med den HI-Virus (HIV), wat een Retrovirus is, ansteken hebbet. Dat Virus kann so bigaan dat Immunsysteem tonicht to maken.[1][2][3][4] Dat’t HI-Virus in’n Lieve van HIV-postive Minschen, also Minschen de sik med HIV ansteken hebbet, uutbrikt, könnt antiretrovirale Medikamente, de se dat levenslang innemen mött, afwenden. Upstunds givt dat nich een Weg gegen dat Virus to impen oder de Süke to helen. Dat US-amrikaansche National Institutes of Health (NIH) un de Gates Foundation hebbet man $200 Millionen US-Dollar een Heelmiddel to finden toseggd.[5] Doch könnt antiretrovirale Medikamente HIV-positive Minschen vandage helpen een normaal Leven to fören, so dat se nich wegen den Virus dood blievt, man een normale Levensuutsicht hebebt.[4][6] Sunnerlik wenn Dokters, nadem dat ene HIV-Infektschoon nawiesen is, stracks bigaat de Infektschoon to behandeln, so dat sik dat Virus gaar nicheerst uutbreden kann.[7] De Medikamente könnt dat HI-Virus torügdrängen, bet dat et nich meer nawiesbaar is. HIV-positive Minschen könnt dat Virus so ook nich länger överdregen.[8][9] Kampangen, to’n Bispeel UNAIDS van den Vereenten Natschonen, hebbt dat med den Slagwöörder Undetectable = Untransmittable (plattdüütsch „unnawiesbaar = unöverdragbaar“) tohoopfaat.[10]

Wenn Dokters ene Infektschoon med de HI-Virus nich behandeld, bild sik de Krankheed AIDS ruut. Dat kann Jare Tied duren, bet de Krankheed upkümmt. Na de eerste Infektschoon mag de Person gaar kene Symptome spören oder kann kort Symptome kriegen, de os ene Grippe sind. In düsse Tied weet de Person faken nich dat se HIV-positiv is, man kann dat Virus al överdregen. Na de kortee Tied med Grippesymptomen folgt ene Inkubatschoonstied, in de de Person kene Symptome wiest.[4] Dat Virus vermeert sik in den Lieve un lööst upletst de Krankheed AIDS uut, de dat Immunsysteem tonichtmaket, so dat Minschen med AIDS een groot Risiko hebbet andere opportunistsche Infektschonen os Tuberkolose oder de Legioneerssüke to kriegen, man ook Tumore, de anders bi Minschen med gesunden Immunsysteem raar sind.[11] In de laten Phase van AIDS-Krankheed verleert Minschen faken veel Gewicht.[4] Sunder dat de Infektschoon behandelt werd un de Krankheed AIDS upkümt, kann ene Person sik verwachten sien in’n Snidd 11 Jare to leven.[12]

HIV breed sik sunders bi unschuulden Sex (Anaalsex as ook Vaginaalsex), bi’n Bruuk van infizeerd Nadels, Bloodtransfuschonen oder van de swangere Modder up dat Kind uut. Spieg, Sweet, Tränen överdregt dat Virus nich.[13] Dat Risiko sik bi Oraalsex överdregt is ring.[14]

Wege dat Uutbreden aftowennen sind Safe Sex, also Sex med Kondomen un ander Verhöödmiddels, man just so Medikamente so as PrEP, de vörsorgt un dat Risiko sik antosteken mindert, oder ook Medikamente os PEP för Minschen de eerst körtens med den HI-Virus in Kuntakt kemen un de Infektschoon stoppen könnt eer dat se sik fastsett. Butendem Minschen, de sik ansteken heebet to versorgen oder ook Drogenafhängige riene Nadels praat to stellen. Dat sik HI-Virus van ene swangere Fru up dat Kind överdregt, könnt faken antiretrovitaale Mediakmente afwenden.[11]

In den 1980-er Jaren worde HIV/AIDS een Thema in de Sellschopp un het as Krankheed man ook os enen Grund Minschengruppen to diskrimeren groten Inflood nomen.[15][16] In de Tied kemen vele falsche Sichtwiesen un Missverstaan up, de ook deelwiese bet vandage bestaan blievt. Een Bispeel is de falsche Sichtwiese, dat HIV sik ook bi nich-sexuellen Kuntakt överdregen könne, to’n Bispeel bi’n Anraken van een HIV-positve Persoon.[17] It has attracted international medical and political attention as well as large-scale funding since it was identified in the 1980s.[18]

De eersten Infektschonen med den HI-Virus kregen Minschen eerst van Primaten in’n westliken Zentraalafrika to’n Beginn oder in de Midde van’n 20. Jaarhunderd.[19] De US-amerikaanschen Centers for Disease Control and Prevention (CDC) weren 1981 de eersten de AIDS as ene egene Krankheed un den Born de HIV-Infektschoon, uutmaked hebbet.[15] In de Tied van de eerste klare AIDS-Diagnose bet in dat Jaar 2021 sind wat bi 40 Millionen Minschen wegen de Süke storven-[20] 2021 sind wat bi 650.000 Minschen an de Krankheed storven un rund 38 Millionen Minschen levet upstunds med ene HIV-INfektschoon.[21] Daar mag sind överslaan 20,6 Millionen Minschen in ööstliken un süüdliken Afrika.[22] De Medizin bekikt HIV/AIDS os ene Pandemie — ene Süke, de sik över een groot Gebeed uutbreed het un sik jümmers noch wieder uutbreed.[23]

Nettverwise

[ännern | Bornkood ännern]
AIDS. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.
Op Wikiquote gifft dat Zitaten to, över oder vun „AIDS“ (hoochdüütsch).

Nawiese

[ännern | Bornkood ännern]
  1. ↑ Sepkowitz KA: AIDS – the Autor 20 years. In: The New England Sammelwerk of Medicine. Band 344, Nr. 23, Juni 2001, S. 1764–72, doi:10.1056/NEJM200106073442306, PMID 11396444.
  2. ↑ Alexander Krämer, Mirjam Kretzschmar, Klaus Krickeberg: Modern infectious disease epidemiology concepts, methods, mathematical models, and public health. Springer, New York 2010, ISBN 978-0-387-93835-6, S. 88 (google.com [afropen an’n 27. Juni 2015]).
  3. ↑ Wilhelm Kirch: Encyclopedia of Public Health. Springer, New York 2008, ISBN 978-1-4020-5613-0, S. 676–77 (google.com [afropen an’n 27. Juni 2015]).
  4. ↑ a b c d About HIV/AIDS. U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC), 6. Dezember 2015, archiveert von dat Original am 16. Februar 2016; afropen an’n 11. Februar 2016.
  5. ↑ NIH launches new collaboration to develop gene-based cures for sickle cell disease and HIV on global scale. National Institutes of Health (NIH), 23. Oktober 2019, archiveert von dat Original am 4. September 2021; afropen an’n 24. September 2021.
  6. ↑ The quest for an HIV vaccine. UNAIDS, archiveert von dat Original am 25. Mai 2012; afropen an’n 8. Mai 2012.
  7. ↑ Guideline on when to start antiretroviral therapy and on pre-exposure prophylaxis for HIV. World Health Organization, 2015, ISBN 978-92-4150956-5, S. 13 (who.int [PDF]).
  8. ↑ Eugene McCray, Jonathan Mermin: Dear Colleague: September 27, 2017. U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC), 27. September 2017, archiveert von dat Original am 30. Januar 2018; afropen an’n 1. Februar 2018.
  9. ↑ J. LeMessurier, G. Traversy, O. Varsaneux, M. Weekes, M.T. Avey, O. Niragira, R. Gervais, G. Guyatt, R. Rodin: Risk of sexual transmission of human immunodeficiency virus with antiretroviral therapy, suppressed viral load and condom use: a systematic review. In: Canadian Medical Association Journal. Band 190, Nr. 46, 19. November 2018, S. E1350–E1360, doi:10.1503/cmaj.180311, PMID 30455270, PMC 6239917 (fre’en Vulltext).
  10. ↑ Undetectable = untransmittable. UNAIDS, archiveert von dat Original am 11. Dezember 2023; afropen an’n 26. August 2022.
  11. ↑ a b HIV/AIDS Fact sheet N°360. Weltgesundheedsorganisatschoon, November 2015, archiveert von dat Original am 17. Februar 2016; afropen an’n 11. Februar 2016.
  12. ↑ 2007 AIDS epidemic update. UNAIDS,Weltgesundheedsorganisatschoon, Dezember 2007, archiveert von dat Original am 27. Mai 2008; afropen an’n 12. Mai 2008.
  13. ↑ HIV and Its Transmission. U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC), 2003, archiveert von dat Original am 4. Februar 2005; afropen an’n 23. Mai 2006.
  14. ↑ Preventing Sexual Transmission of HIV. HIV.gov, 9. April 2021, archiveert von dat Original am February 1, 2022; afropen an’n 1. Februar 2022.
  15. ↑ a b Gallo RC: A reflection on HIV/AIDS research after 25 years. In: Retrovirology. Band 3, Nr. 1, 2006, S. 72, doi:10.1186/1742-4690-3-72, PMID 17054781, PMC 1629027 (fre’en Vulltext).
  16. ↑ 2006 Report on the global AIDS epidemic. UNAIDS, 2006, ISBN 978-92-9173-479-5, The impact of AIDS on people and societies (unaids.org [PDF; afropen an’n 16. Juni 2006]).
  17. ↑ Jim Endersby: Myth Busters. In: Science. Band 351, Nr. 6268, 2016, S. 35, doi:10.1126/science.aad2891, bibcode:2016Sci...351...35E (austintexas.gov).
  18. ↑ Victoria Angela Harden: AIDS at 30: A History. Potomac Books Inc, 2012, ISBN 978-1-59797-294-9, S. 324.
  19. ↑ Sharp PM, Hahn BH: Origins of HIV and the AIDS pandemic. In: Cold Spring Harbor Perspectives in Medicine. Band 1, Nr. 1, September 2011, S. a006841, doi:10.1101/cshperspect.a006841, PMID 22229120, PMC 3234451 (fre’en Vulltext).
  20. ↑ HIV Statistics Overview (International Statistics). U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC), archiveert von dat Original am December 7, 2018; afropen an’n 9. Mai 2021.
  21. ↑ Global HIV & AIDS statistics — 2022 fact sheet. UNAIDS, archiveert von dat Original am 4. Dezember 2019; afropen an’n 20. Juli 2023.
  22. ↑ Fact Sheet – World AIDS Day 2019. UNAIDS, archiveert von dat Original am 21. Dezember 2019; afropen an’n 21. Dezember 2019.
  23. ↑ Kallings LO: The Autor postmodern pandemic: 25 years of HIV/AIDS. In: Journal of Internal Medicine. Band 263, Nr. 3, 2008, S. 218–43, doi:10.1111/j.1365-2796.2007.01910.x, PMID 18205765.
Vun „https://nds.wikipedia.org/w/index.php?title=HIV/AIDS&oldid=1011501“