Evaporit
As Evaporit (vun’t lat. evaporare: „Utdunsten“, „Verdampen”) warrt en sünnere Klass vun Stenen betekent, de ok ünner de Begrepen Verdampenstenen oder Indunstenstenen tohopenfaat warrn künnt un to de Sedimentiten torekent warrt. Disse Sedimentitklass faat Stenen tosamen, de all dör Verdunsten enstaht.
Evaporiten kamt in de kontinentalen Eerdköst vör un billt sik as cheemsch Sediment dör dat anhollende Verdunsten (Evaporatschoon) vun Seewater in de Reeg vun de tonehmende Löslichkeit. D. h. Mineralen, de sik slecht in Water löst, warrt bi’t Verdunsten toeerst afscheedt, beter lösliche Mineralen entstaht eerst later. Mit vörangehend Verdunsten vun Water in Seebeckens in arid Klima lagert sik de Reeg na folgende Evaporiten an’n Bodden af:
- toünnerst leegt de Carbonaten, dat sünd Kalkstenen un Dolomiten.
- doröver kamt de Sulfaten, also Gips un Anhydrit.
- denn kamt de Halogeniden as t. B. Halit un Sylvin.
- baven op de Kali- un Magnesiumsolten (Bittersolten, Afruum- un Eddelsolten, Carnallit, Sylvinit, Kainit).
Liekers veele verscheeden Solten in dat Seewater löst sünd, kamt dorbi teemlich reine Halit-Stenen tostannen, wieldat de ünnerscheedlichen Solten in jemehr Löslichkeit bannig verscheeden sünd. In Tallen warrt dat as Löslichkeitsprodukt angeven. Dorüm stellt sik bi verscheeden Konzentratschonen en Sättigen in un dat sünnere Mineral fallt naenanner ut.
Dicke Schichten vun dat glieke Solt künnt vörkamen, wenn över en Landbrüch regelmatig jümmer wedder nee Water mit löste Solten in dat Seebecken naspölt warrt, dat denn ok wedder verdampt. Dorbi warrt denn de al aflagerten Schichten to’n Deel oder ok vullstännig wedder oplöst, bit de Konzentratschoon wedder so hooch is, dat Sättigen vörliggt, oder de vördem aflagerte Schicht wedder kumplett oplöst is. Bi’t wietere Verdunsten sett sik de Solten denn wedder in de lieken Reeg af, wenn de Sättigen tostannen kamen is.
Disse Vörgang warrt ok in Salinen to’n Winnen vun Seesolt utnütt. Dorto warrt Seewater in flache Beckens rinpumpt un dör de Sünninstrahlen verdampen laten. Na un na warrt denn jümmer wedder mit nee Seewater opfüllt, bit Seesoolt utfallt. Dat warrt denn ut dat Water rutnahmen un dröögt.