Europääsche Charta vun de Regional- oder Minnerheitenspraken

Vun Wikipedia

De Europääsche Charta vun de Regional- un Minnerheitenspraken is ene Charta, in de sik de Staten, de dat ünnertekent, verplichten doot, dat se de lüttjeren Spraken in ehr Land schulen doot.

De Charta is den 5. November 1992 vun den Europaraat opsett worrn un is den 1. März 1998 in Kraft treden, nadem fief Staten em ratifizeert harrn. Bet November 2006 harrn 22 Staten de Charta ratifizeert.

Schuul dör de Charta köönt Spraken kriegen, de in jemehr Land vun de Minschen as Spraak ansehn warrt un inheemsch sünd, aver nich as Amtsspraak gellt. Dat Irische in Irland to’n Bispeel kann nich ünner de Charta fallen, ofschoonst dat Minnerheitenspraak is, denn Irisch is in Irland as eerste Amtsspraak fastleggt.

De Staten, de ünnertekent hebbt, köönt de Spraken na Deel II vun de Charta oder na Deel III schulen. In Deel III sünd ene Reeg Plichten oplist, vun de de Staat opminnst 35 övernehmen mutt. Wenn dat dör de Struktur vun de Spraakgrupp, de schuult warrn schall, swoor is, disse Plichten wohrtonehmen, denn kann de Spraak na Deel II schuult warrn, de blots allgemene Plichten optellt. En Bispeel för ene Spraak, de kuum dör Deel III to schulen is, is dat Romanes in Düütschland, de Spraak vun de Taters. De Lüüd, de Romanes snacken doot, leevt över ganz Düütschland verstreit un narms leevt veel op een Plack. Dorüm is dat swoor, de Minschen vun’n Staat ut to helpen.

Bi de Plichten in Deel III geiht dat vör allen üm dat Bruken vun de Spraken in de Scholen, vör Gericht, bi de Verwalten, in de Medien, in de Kultur un över de Grenzen weg.

De Länner, de de Charta ratifizeert sünd, mööt all dree Johr enen Bericht bi’n Europaraat aflevern, wat se maakt hebbt, ehr Plichten natokamen.

Ratifikatschonen[ännern | Bornkood ännern]

Land Ünnerschreven Ratifikatschoon in Kraft Spraken
Norwegen 5. November 1992 10. November 1993 1. März 1998 Saamsch
Finnland 5. November 1992 9. November 1994 1. März 1998 Saamsch, Sweedsch
Ungarn 5. November 1992 26. April 1995 1. März 1998 Düütsch, Kroaatsch, Rumäänsch, Serbsch, Slowaaksch, Sloweensch
Nedderlannen 5. November 1992 2. Mai 1996 1. März 1998 Freesch, Limborgsch (siet 1997), Neddersassisch, Romanes, Jiddisch
Kroatien 5. November 1997 5. November 1997 1. März 1998 Italieensch, Serbsch, Ungaarsch, Tschechsch, Slowaaksch, Rutheensch, Ukrainsch
Liechtensteen 5. November 1992 18. November 1997 1. März 1998 kene
Swiez 8. Oktober 1993 23. Dezember 1997 1. April 1998 Italieensch, Rumantsch, Jenisch (2009)[1]
Düütschland 5. November 1992 16. September 1998 1. Januar 1999 Däänsch (in Sleswig-Holsteen), Noordfreesch (in Sleswig-Holsteen), Saterfreesch (in Neddersassen), Romanes (na Deel II in ganz Düütschland), Böversorbsch (in Sassen), Neddersorbsch (in Brannenborg), Nedderdüütsch (in Bremen, Hamborg, Meckelnborg-Vörpommern, Neddersassen un Sleswig-Holsteen; na Deel II in Brannenborg, Noordrhien-Westfalen un Sassen-Anholt)
Sweden 9. Februar 2000 9. Februar 2000 1. Juni 2000 Finnsch, Meänkieli, Saamsch, Romanes, Jiddisch
Däänmark 5. November 1992 8. September 2000 1. Januar 2000 Düütsch
Slowenien 3. Juli 1997 4. Oktober 2000 1. Januar 2001 Ungaarsch, Italieensch, Romanes
Grootbritannien 2. März 2000 27. März 2001 1. Juli 2001 Koornsch, Schottsch Gäälsch, Walisch, Irisch, Mansch, Scots, Ulster-Scots
Spanien 5. November 1992 9. April 2001 1. August 2001 Basksch, Katalaansch, Galizisch
Öösterriek 5. November 1992 28. Juni 2001 1. Oktober 2001 Burgenlandkroaatsch, Sloweensch, Ungaarsch, Tschechsch, Slowaaksch, Romanes
Slowakei 20. Februar 2001 5. September 2001 1. Januar 2002 Düütsch, Bulgaarsch, Kroaatsch, Ungaarsch, Poolsch, Romanes, Rutheensch, Tschechsch, Ukrainsch
Armenien 11. Mai 2001 25. Januar 2002 1. Mai 2002 Assyrsch, Jesidsch, Greeksch, Russ’sch, Kurdsch
Zypern 12. November 1992 26. August 2002 1. Dezember 2002 Armeensch
Luxemborg 5. November 1992 22. Juni 2005 1. Oktober 2005 kene
Ukraine 2. Mai 1996 19. September 2005 1. Januar 2006 ?
Serbien 22. März 2005 15. Februar 2006 1. Juni 2006 Albaansch, Bosnisch, Bulgaarsch, Ungaarsch, Kroaatsch, Ukrainsch, Rumäänsch, Rutheensch, Romanes, Slowaaksch
Montenegro 22. März 2005 15. Februar 2006 6. Juni 2006 Albaansch, Romanes
Tschechien 9. November 2000 15. November 2006 1. März 2007 Düütsch, Poolsch, Romanes, Slowaaksch
Malta 5. November 1992 - -
Rumänien 17. Juli 1995 - -
Noordmakedonien 25. Juli 1996 - -
Iesland 7. Mai 1999 - -
Frankriek 7. Mai 1999 - -
Italien 27. Juni 2000 - -
Russland 10- Mai 2001 - -
Aserbaidschan 21. Dezember 2001 - -
Moldawien 11. Juli 2002 - -
Polen 12. Mai 2003 - 1. Juni 2009 Kaschubsch,
Bosnien-Herzegowina 7. September 2005 - -

Weblenken[ännern | Bornkood ännern]

Bi’n Wikiborn gifft dat Originalschriften över dat Thema oder vun den Schriever: Text vun de Charta (op engelsch).

Anmerken un Borns[ännern | Bornkood ännern]

  1. Die Schweiz anerkennt das Jenische als nicht territorial gebundene Sprache