Ernst Wilhelm Leberecht Tempel

Ernst Wilhelm Leberecht Tempel (* 4. Dezember 1821 in Niedercunnersdorf, Sassen; † 16. März 1889 in Arcetri, Italien) weer en düütschen Astronom un Lithograaf. He hett ünner annern fief Asteroiden^[1] un twölf Kometen opdeckt.

Leven un Wark[ännern | Bornkood ännern]

Tempel hett af 1837 in Meißen dat Handwark vun en Lithografen lehrt. Vun 1840 an güng he för mehrere Johren op Wannerschop, wobi he ünner annern na Kopenhagen, Stockholm un Christiana (hüüt Oslo) keem. 1858 hett he sik as fre’en Lithograaf in Venedig daallaten un heiraat. Sie Lithografien un Teknungen weern hooch acht wegen jemehr Nauigkeit in de Enkeltheiten. He hett dorüm ünner annern för Botaniker un annere Naturwetenschopplers arbeit.

**Opdeckte Asteroiden: 5**
(64) Angelina	4. März 1861
(65) Cybele	8. März 1861
(74) Galatea	29. August 1862
(81) Terpsichore	30. September 1864
(97) Klotho	17. Februar 1868

Tempel hett sik siet sien Scholltiet al för de Astronomie intresseert. 1858 hett he sik en veertolligen Refrakter toleggt, wat vundaag keen goot Instrument is. Man, dormit hett he 1859 en Komeet un den Reflekschoonsnevel NGC 1435 (Merope) in de Plejaden opdeckt, wobi de Nevel eerst mol ümstreden weer, vunwegen dat de Steernhopen al veel ünnersöcht worrn weer, ahn dat de swacke Nevel bit dorhen al opdeckt weer.

He weer as Amateurastronom ansehn, vunwegen dat he keen akademische Utbilln harr. Dorüm kreeg he in Düütschland keen Anstellen. Em weer ok nich dat Recht tostahn, de Himmelskörpers, de he opdeckt hett sülvst en Naam to geven. Wegen sien Leistungen weer he 1860 aver an de Kaiserliche Steernwacht vun Marseille beropen. Dormit kreeg he denn ok dat Privileg, Naasm to vergeven. In de Tiet dorna hett he fief Asteroiden un twölf Kometen opdeckt.

**Opdeckte Komeeten: 12**
C/1859 G1 (Tempel)	2. April 1859
C/1860 U1 (Tempel)	24. Oktober 1860
C/1863 V1 (Tempel)	5. November 1863
C/1864 N1 (Tempel)	5. Juli 1864
55P/Tempel-Tuttle	19. Dezember 1865
9P/Tempel 1	3. April 1867
1868 I	22. März 1868
C/1869 T1 (Tempel)	12. Oktober 1869
11P/Tempel-Swift-LINEAR	27. November 1869
C/1870 K1 (Winnecke) mit August Winnecke	29. Mai 1870
C/1871 L1 (Tempel)	14. Juni 1871
C/1871 V1 (Tempel)	3. November 1871
10P/Tempel 2	4. Juli 1873

As 1870 de Düütsch-Franzöösche Krieg utbreken de, müss he dat Land verlaten un güng torüch na Italien. Dor hett he 1875 dat Regeer vun de Steernwacht in Arcetri süüdlich vun Florenz övernahmen, de kort vörher boet worrn is. De Refrakter dor weer 283 mm un en Brennwiet vun 5370 mm dat gröttste Teleskop vun Italien. Mit dat Instrument hett Tempel nevlige Objekten ünnersöcht. 1885 hett he in Prag sien Publikatschoon Über Nebelflecken – nach Beobachtungen angestellt in den Jahren 1876–1879 mit dem Refractor von Amici auf der königlichen Sternwarte zu Arcetri bei Florenz rütbröcht.

De surrealistische Maler Max Ernst hett Tempel in sien Book Maximiliana oder die widerrechtliche Ausübung der Astronomie vun 1964 en Denkmol sett. Uttöög dorvun sünd in’t Max-Ernst-Museum in Brühl to sehn, dor warrt ok dat Wirken vun Tempel dorstellt.

Priesen un Utteken[ännern | Bornkood ännern]

Für sien Bidrääg un Leistungen op dat Rebeet vun de Astronomie is Tempel mehrmols uttekent worrn. Ünner annern weer he 1861 mit den Lalande-Pries vun de Académie des sciences in Paris un 1879 mit den Humbertuspries vun de Akademie in Rom ehrt.

Na em is de veertig Kilometer grote Maandkrater Tempel nöömt, as ok de Asteroid (3808) Tempel. Liekers drägt mehrere Kometen, de he opdeckt hett, sien Naam, so as Tempel 1, de 2005 Teel vun de NASA-Misschoon Deep Impact weer.

Literatur[ännern | Bornkood ännern]

Esercizio illegale dell'astronomia: Max Ernst, Iliazd, Wilhelm Tempel. Biblioteca Nazionale Firenze, Tribuna Dantesca. Centro D, Florenz 2009.
Emil Eichhorn: Ernst Wilhelm Leberecht Tempel. in: Sächsische Heimatblätter Heft 4/1963, S. 336–341