Bruker Diskuschoon:Stardsen
Willkamen
Moin un willkamen op de plattdüütsche Wikipedia. Wi freit uns, dat du helpen wullt, unse lütte Wikipedia noch beter to maken. Eerste Infos för Ne’e gifft dat ünner Wikipedia:Infos för Ne’e. Wenn du noch nich in annere Wikis mitschreven hest, denn kannst du ünner Wikipedia:Inwiesung nalesen, wie dat allens hier geiht. Bi Fragen oder Problemen kannst di geern an annere Brukers wennen. Dat geiht to’n Bispeel ünner Wikipedia:Ik bruuk Hülp.
Un wenn du ans nich veel Plattdüütsch schriffst, wees nich bang, dat dien schreven Platt to slecht is. Nüms warrt di en Been utreten. Man jümmer driest to!
Mit allerbeste Gröten,
Bruker:Moin!
-- Moin! ✍ 20:59, 22. Mär 2012 (CET)
Schrievwies
[Bornkood ännern]Moin. Wenn du nix daargegen hest, worr ik hier een paar Wöör över dien Schrievwies looswarrn. ;)
1. Büst du uut Frankriek? Or wat meenst du mit "Fransche Student"? Ik finn dat natüürlich utermaten löövlich, dat du di daarto dörrungen hest, di dat Plattdüütsche bitobringen! Sodennig Lüüd bruukt wi wiss meer.
2. Natüürlich is dat eerstmaal intressant, dat du een egen Schrievwies opstellen wullst. Ik heff mi ook maal an een Schrievwies versöcht: Kiek hier för de "Ne'en Plattdüütschen Schrievregels.
Dat Probleem is bloot, dat daar bi di noch een paar Saken bi sünd, de nich so richtig passen doot. Toeerst weest seggt, dat ik (un so geit dat sogaars vele Lüüd hier bi de Wikipedia) ook överhaupt nich eens bün mit de Sass-Schrievwies. Een kann keen Schrievregels opstellen, de op een anner Spraak baseert. Een müss een Schrievwies maken, de ook mit de plattdüütschen Egenaarden arbeidt un een nich eerst noch een anner Spraak könen mütt, üm Platt to schrieven.
- I. Dat å kümmt sogaars ook al in manke Schrievwiesversöken vöör. So heel persöönlich hool ik aver nix daarvun. Bi mi gellt jümmers de Devies, wenn jichtenswat regelmatig is, mütt een dat nich markeren. Un jümmers wenn een "a" lang is, warrt't ook as een düster "a" uutspraken. (Dat "-h" hangt natüürlich af vun de hoogdüütsche Schrievwies, dat is freelich Schietkraam.) Dat "-o", wenn't nich vöör "-r" steit, is dialektaal för den langen "-a"-Luud, wenn't natüürlich keen wirklich "-o" is.
- II. Uut de Schrievwies een Kuntrastorthografie to maken, is in eerste Linie gaar keen slecht Ünnernehmen. Man een schull dat nich överdreven. De lange Geschicht vun Schrievwiesen hett wiest, dat de Plattsnackers nich geern vun de Traditschoon afweken wüllt. Sünnerteken as de vun Sass in sien eersten Schrievwiesverschonen, üm dat eentonige "e" un "ö" to markeren, sünd ook gau wedder ruutflagen. De Prämiss is bi sowat, dat een versöcht, een Schrievwies to finnen, de sik mit dat düütsche Schrievboord-Layout schrieven lett. Un vun een bestimmten Graad vun Annerssien af an kann een de Schrievwies ook nich meer eernst nemen. De meersten Schrievwiesen op düsse Eer sünd histoorsch wussen un bloot minimaal afännert worrn. Dat is jümmers swaar, een Schrievwies opeens kumplett ümtokrempeln.
- III. -eng Uut welken Dialekt hest du de Foorm denn? Dat gifft egens bloot noch dree verschillene Foormen, de all dialektaal opdeelt sünd. De histoorsche Foorm is "-ing" as in Mekelborg-Vöörpommern, "-ung", de woll dör dat Hoogdüütsche beinflööt is un "-en", wo de Vokaal un Kunsonant teemlich afslepen sünd.
- IV. -lig: De Foorm kann een nich bruken, wieldat se nich richtig is. Dat gifft bloot twee Foormen: "-lik" in Oostfreesland, wat de histoorsche Foorm is un "-lich", de vun't Hoogdüütsche kümmt. Dat gifft düs keen "-lig", dat süüt een ook daaran, ween een een Ennen an dat Woord anhangt. So is in dat Woord "minschlich" de Luud een "-lik" or een "-lich", dat süüst du daaran, wenn du "dat minschliche Deert" / "dat minschlike Deert" schriffst.
Ik finn't aver waarlich schöön, dat du di Gedanken maakst un us mooie Spraak leren wullt. Maak bidde wieder, dat passeert uutspraken raar, dat een Butenlänner Plattdüütsch leert. Wenn jümmers du fragen hest, wi hülpt di wirklich geern. Du kannst mi geern anschrieven or op düsse Sied gaan: Mi fehlt dat Woort. Zylbath ✍ 23:38, 2. Dez 2013 (CET)
- Moin. Ick bün ut de Stadt Rouen in Normandie. Wat mi to Plattdüütsch brocht hett en lange Geschicht is, aver ick begunn Nedderlandsch sülvst to leren, as ick Hoochdüütsch op School leren dee. Ick funn Nedderlandsch wunnerbor un dann dee ick verschedene Germaansche Spraken to leren, ünner de sünd Sweedsch un Ooltsassisch, dat Oorsprung vun Plattdüütsch. In Augustmaand heff ick ennlich Plattdüütsch utfunnen, un dat lickt mi een vun de beste Spraken ick leert heff. Aver dat grote Probleem is natüürlich, dat Plattdüütsch keen Eenheit hett, aver dat gifft man en Beten Freeheit ick denk.
- Miene Schrievwies is noch nich klaar, un dat is doch keen offiziele Schrievwies, alleen een Paar Regels de ick op mi verhäng, üm Plattdüütsch mit en Beten Eenheit to schrieven, wenn ick Texten do. Ick wääl ook de Wöör’ ick schriev un de Forms ick bruuk wenn ick Plattdüütsch snack. As ick fröher sää, heff ick Ooltsassisch leert un dormit kann ick nu beter seen, wölke Forms Hoochdüütsch oder echt Nedderdüütsch sünd. Ick denk dat düt ju helpen kann, dat ick Ooltsassisch leren dee. To Bispeel will ick keen –en för Plural vun de Warkwöör’ bruken wiel dat keen echt Nedderdüütsch is (in Ooltsassisch weer de Ennen en –(i)ad, dorut kümmt dat –t för den Plural). Twüschen de Wöör’ us un uns bruuk ick lever dat us, wiel dat ūs in Ooltsassisch weer… Sülvst de Wöör’ anner un Mund ganz anners schullen wesen, wat so oder (Ooltsassisch ōðar) un Muud (Ooltsassisch mūð). Aver jo, för wölke Wöör’ so-as de twee, is dat to laat, en richtige Form wedder to doon bruken.
- Wenn ick Plattdüütsch to leren anfangen dee, wull ick Plattdüütsch ganz anners schrieven. Dat ü wull ick mit en y wesseln, keen Hööftstaav bruken, dat ee as ea schrieven, oo as oa, aa as ao, uu as uo. Dat öö weer eo, aver üü un ää wüss ick nich wo to schrieven, dat leek sowo: Ick wyll up de Boat gaon, wiel ick hebb heord dat us de sea veal Gelyck bringt staats Ick will op de Boot gaan, wiel ick heff höört dat us de See veel Gelück bringt. Beten mit Beten heff ick Sass siene Schrievwies akzepteert, aver dor sünd noch wenige Pünkten wor ick noch nich tostimmen do. Dat Bruken vun en unsnackt h na en Vokal finn ick ganz to Hoochdüütsch, dat bruuk ick lever nich. Dat Bruken vun a staats å finn ick ook goot, un dat schall ick veellicht ennlich doon. Dat is ook woll richtig dat å sworer to bruken is, wiel dat finnt man nich op en Hoochdüütsch Schrievboord-Layout. Dat Bruken vun –lig heff ick mal höört in en Dokumentäär över Speedmetal, Grunge-musick un Nirvana in ‘De Welt op Platt’ (de Deel de sick in Seattle staat-finnt), worin en Fro dat Woord mööglig echt mit -[ig] snacken deit. Ick heff nich so veel Plattdüütsch hören können, aver dat heff ick nich vergeten. Un egentlich funn dat düt –lig perfekt weer, wiel dat twüschen –lik un –lich steit (dat –ig warrt in Noorddüütschland geliek an en –ich utspraken). Fölgens Ooltsassisch mutt de echte Nedderdüütsche Form –lik wesen (Ooltsassisch –līko), aver dat Bruken vun –lich finn ick nich so gresig! Gelieks mit dat Bruken vun –en oder –ung/-ing. Fölgens Middelsassisch schall dat nich –ung wesen, dat ganz Hoochdüütsch is (Middelsassisch harr eenlick –inge, Ooltsassisch –inga un –unga in de öllste Texten). Ick funn dat –eng en perfekt Antwoord weer, wiel dat twüschen de Forms liggt, un dat is ook goot för de Form ehre Etymologie. Sunnern ick mutt seggen, dat ick düt nie höört heff. Ick dach, dat as de Engelschers –ing schrievt wenn se -[in’] seggen doot, kunnen de Plattsnackers ook –eng schrieven wenn se -[en’] snacken deen.
- Ik weet, wat du meenst, man dat geit nich so eenfach. De Fro in't Feernseen hett wool keen wirklich stimmhaft /g/ an't Enn vun "-lig" hatt. Dat gifft de Uutluudverhärten, also dat stimmhafte Kunsonanten stimmloos uutspraken warrt, bi de een "-lig" nipp un nau so klingen deit as een "-lik". Waarschienlich hest du dat vundeswegen verwesselt. De wichtige Punkt bi düsse Saken is aver, dat solke Foormen as "-lig" un "-eng" eenfach narms vöörkaamt. Ook wenn dat as een goden Kumpromiss lett, een kann dat nich bruken. Een kann sik leider nich eenfach Saken in een Spraak uutdinken, wenn nüms dat aver seggen deit.
- Dankeschöön för de Wöör’, ick finn ju Spraak echt wunnerbor. Letste Weekenn bün ick in Monschau un Düsseldorf gaan, un dor kunn ick en Beten Plattdüütsch snacken. Dat weer echt cool, dat Plattdüütsch echt wesend weer in de twee Städer. Ick heff ook enkele Fragen di to stellen:
- Wenn ick en Infinitiv mit to maken mutt, kann ick dat so schrieven: Bispeel mit afleggen: af-to-leggen staats aftoleggen oder af to leggen (Hoochdüütsch brückt aufzulegen aver Nedderlandsch schrifft lever: af te leggen). Dat Bruken vun en ‘–‘ finn ick goot, wiel dat twüschen Hoochdüütsch un Nedderlandsch is, un dat gifft Plattdüütsch en Ünnerscheed mit beide. Denkst du dat düt en gode Idee is? Op Wikipedia heff ick beide aftoleggen un af to leggen seen, so weet ick nich wölke ick bruken mutt.
- Hmm, also bi de Rechtschrieven, wat Tekens un sowat bedrifft, richt sik dat Plattdüütsche faken na't Hoogdüütsche, wieldat dat een kumplett uutbote Varieteet is, an de een sik good orienteren kann. Un dat Ding is, dat een Schrievwies sik meerstendeels daaran orienteren schull, wat de Snackermeenschapp daaröver dinkt. Un de meersten Snackers worrn de Binnstreekschrievwies nich mögen. De Tosamenschrievwies is egens all teemlich egent för dat Plattdüütsche. Zylbath ✍ 21:58, 6. Dez 2013 (CET)
- Mutt ick Woord oder Woort schrieven? Ick bruuk lever Woord, wiel bi Plural gifft dat Wöör’ mit keen –d oder –t. In Plattdüütsch harren veel Wöör’ mit en –t en Pluralform mit –d, so denk ick dat düt Woord de nix bi Plural hett, mit en –d bi Eenfold schreven warren schall. Dat lickt as en softening as de Engelschers seggt. De softening vun –t is en –d (as in Boot worvun de Pluralform Bööd is mit en –d), un de softening vun –d is nix oder eenfach en lütt ‘ ick bruuk an’t Enn vun Wöör’ oder Böör’, üm to signaleren dat dor en Staff wegschaven is. Dat finn ick egentlich logischer as –t to bruken, wiel denn warrt en Pluralform wo Wöörd mit softened –d verwacht. Wat denkst du egentlich dorvun?
- Dat kümmt allens daarop an, wat för een Schrievwies du hebben wullt. Na Sass weer't een "t", wieldat he seggt, dat een sik an dat Hoogdüütsche holen schall un daar is een "t", sü "Wort". Wenn een aver versöcht, na dat Plattdüütsche to gaan, müss daar een "d" ween. Dör den tweden Luudwessel na't Hoogdüütsche hen, is uut dat "d" een "t" worrn, dat Plattdüütsche hett also faken een "d", 'neem in't Hoogdüütsche een "t" is. Ik finn, de Schrievwies schull sik daarna richten. Faken warrt dat "d" dör de Uutluudverhärten to een "t": "de Tied", "good". Dat dat aver een "d" is, süüst du daaran, wenn daar Ennen ankaamt: "de Tieden", "de gode Mann". Ook in "Woord" mütt dat een "d" ween. Ook in't Ooldsass'sche is't een "d" -> "word". Bi de Pluraalfoorm is dat "d" bloot mit de Tied afsleten. Zylbath ✍ 21:58, 6. Dez 2013 (CET)