Ösel

Koort vun Ösel

Ösel oder Saaremaa is en Oostsee-Eiland in’t eestensch Baltikum vör de Rigaer Bucht un Süden vun Dagö. Se hett 40.312 Inwahners op en Flach vun 2.668 km². De Hööftoort is Arensborg.

Histoorsch bedüden is de ole Bischopsborg un de velen lütten Dörper mit ehr chrakteristische Windmöhlen. Se is dat Hööfteiland in’n Kreis Saare, den Ösel mit da Navereiland Muhu billt. Na Muhu gifft dat ok en fasten Damm, över den ene veer Kilometer lange Straat föhrt. Op dat Eiland wasst vele Machandelbüsch un de hööchste Punkt is 54 Meter hooch.

Twischen dat 10. un 5. Johrhunnert v. Chr. is en Meteorit op dat Eiland inslagen, de woll so wat 20 bet 28 Tünnen weeg. En poor Kraters, de gröttste is mit 110 Meter Dörmeter un en Deep vun 22 Meter de Kaalisee, sünd dorbi rutkamen. Dat geev in de Tiet noch kene Schrift in de Gegend, aver in de Mund-to-Mund-Överleverung hebbt de Finnen un Skandinavier dat wiederdragen un bi Pytheas ut dat 4. Johrhunnert v. Chr. gifft dat en Bericht dorvun.

1227 hett de Sweertbröderorden Ösel innahmen. 1228 hebbt se dat Bisdom Ösel-Wiek inricht, dat 1560 dör Koop an Däänmark güng. Mit’n Freed vun Brömsebro güng Ösel an Sweden. Dat müss dat Eiland 1721 na den Freed vun Nystad an Russland wiedergeven. Na de Unafhangigkeit (1918 bet 1940 un vun 1991 an) höör dat Eiland denn to Eestland.