Gaetano Donizetti

Vun Wikipedia
Gaëtano Donizetti, Lithografie vun Joseph Kriehuber, 1842
Gaëtano Donizetti

Domenico Gaetano Maria Donizetti (* 29. November 1797 in Bergamo, heute Italien; † 8. April 1848 ok dor) weer en italieensch Komponist. He tellt to de wichtigst Opernkomponisten vun den Belcanto. Eenige vun sien Opern as L'elisir d'amore (dt. Der Liebestrank), Don Pasquale un Lucia di Lammermoor hörrt to dat weltwiet Standardrepertoire vun de Opernhüüs. Anner Warken as Roberto Devereux sünd bit hüüd meest nich bekannt.

Leven[ännern | Bornkood ännern]

Gaetano Donizetti studeer ünner Simon Mayr in Bergamo un den Pater Mattei in Bologna un hett sück anfangs de Karkenkompositschoon in‘ strengen Stil widmet.

Nah de Rückkehr in sien Vaderstadt 1814, wo he de Stäe vun en Bassisten un Archivars an de Kark Santa Maria Maggiore harr, hett he sück de Oper towendt. Fiev Johr later broch he sien eerst Oper Enrico di Borgogna in Venedig to Upführung. Se gefull woll, aber grötter Upsehn kreeg se genau so wenig as 19 anner Opern, de he vun 1818 bit 1828 schreev so as L'Ajo nell' imbarazzo, Elvida, Alfredo il Grande, Olivo e Pasquale, Alahor in Granada, Chiara e Serafino un annern.

Eerst mit det Esule di Roma (1828 in Neapel upföhrt) wurr he wat mehr bekannt.

Nu keemen den gau nah’nanner för Alina, regina di Goiconda, in Neapel Gianni di Calais, Il giovedì grasso; as ok Il Paria, Il castello di Kenilworth, Il Diluvio Universale, Francesca di Foix, Imeldade Lambertazzi, La Romanziera u. a., sämtlich för Neapel herut.

En nee Period för Donizetti betekent sien Anna Bolena (1830 för Mailand schreeven), de bit 1835 neben mehreren anner Opern noch L'elisir d'amore, Fausta, Il Furioso, Parisina folgen deen.

Donizetti weer intüschen 1834 to‘n Kapellmeester un Lehrer för Kompositschoon an dat Konservatorium to Neapel ernannt wurrn, kreeg 1836 ok noch de Professur vun den Kontrapunkt un wurr 1838, nah de Dood vun Niccolò Antonio Zingarelli, Direkter vun de Anstalt. He geev aber disse Stellung 1840 up, um to’n tweeten Mal in Paris Foot to faaten, ditmal mit mehr Spood. He funn sowohl in de Groot Oper mit sien La Favorite as ok in de Komisch Oper mit sien La Fille du Régiment enthusiastischen Bifall, wenn ok nich to Anfang, sonnern eerst bi lateren Upführungen.

Nahdem he 1842 sien Linda di Chamounix för Wien komponeert harr, wurr he to’n öösterriekschen Hoffkapellmeester ernannt, broch 1844 sien Caterina Cornaro in Neapel up de Bühne un gung en dart Mal nah Paris.

1843 wiesen sück eerste Symptome vun en Syphilis-Erkrankung. Mit sien Gesundheit gung dat nu gau bargaf un upgrund vun sien swoor geistig Probleme muss he denn in dat Irrenhuus vun Ivry-sur-Seine bi Paris ünnerbrocht wurrn. Schließlich wurr he nah Bergamo torüchführt, wo he an‘ 8. April 1848 storven is.

Warken[ännern | Bornkood ännern]

  • Il Pigmalione (1816; 13. Oktober 1960 Teatro Donizetti, Bergamo)
  • Enrico di Borgogna (14. November 1818 Teatro San Luca, Venedig)
  • Una follia (17. Dezember 1818 Teatro San Luca, Venedig) (verschullen)
  • Le nozze in villa (1821? Teatro Vecchio, Mantua)
  • Il falegname di Livonia, ossia Pietro il grande (26. Dezember 1819 Teatro San Samuele, Venedig)
  • Zoraïda di Granata (28. Januar 1822 Teatro Argentino, Rom)
  • La zingara (12. Mai 1822 Teatro Nuovo, Neapel)
  • La lettera anonima (29. Juni 1822 Teatro del Fondo, Neapel)
  • Chiara e Serafina, ossia I pirati (26. Oktober 1822 Teatro alla Scala, Mailand)
  • Alfredo il Grande (2. Juli 1823 Teatro San Carlo, Neapel)
  • Il fortunato inganno (3. September 1823 Teatro Nuovo, Neapel)
  • Zoraïda di Granata, revideert Faaten (7. Januar 1824 Teatro Argentino, Rom)
  • L'ajo nell'imbarazzo (4. Februar 1824 Teatro Valle, Rom)
  • Emilia di Liverpool (28. Juli 1824 Teatro Nuovo, Neapel) (L'eremitaggio di Liverpool)
  • Alahor in Granata (7. Januar 1826 Teatro Carolino, Palermo)
  • Don Gregorio, revideert Faaten vun L'ajo nell'imbarazzo (11. Juni 1826 Teatro Nuovo, Neapel)
  • Elvida (6. Juli 1826 Teatro San Carlo, Neapel)
  • Gabriella di Vergy (1826; 29. November 1869 Teatro San Carlo, Neapel)
  • Olivo e Pasquale (7. Januar 1827 Teatro Valle, Rom)
  • Olivo e Pasquale, revideert Faaten (1. September 1827 Teatro Nuovo, Neapel)
  • Otto mesi in due ore (13. April 1827 Teatro Nuovo, Neapel) (Gli esiliati in Siberia)
  • Il borgomastro di Saardam (19. August 1827 Teatro del Fondo, Neapel)
  • Le convenienze ed inconvenienze teatrali oder Viva la mamma (21. November 1827 Teatro Nuovo, Neapel)
  • L'esule di Roma, ossia Il proscritto (1. Januar 1828 Teatro San Carlo, Neapel)
  • Emilia di Liverpool, revideert Faaten (8. März 1828 Teatro Nuovo, Neapel)
  • Alina, regina di Golconda (12. April 1828 Teatro Carlo Felice, Genua)
  • Gianni di Calais (2. August 1828 Teatro del Fondo, Neapel)
  • Il paria (12. Januar 1829 Teatro San Carlo, Neapel)
  • Il giovedi grasso (26. Februar 1829? Teatro del Fondo, Neapel) (Il nuovo Pourceaugnac)
  • Il castello di Kenilworth (6. Juli 1829 Teatro San Carlo, Neapel)
  • Alina, regina di Golconda, revideert Faaten (10. Oktober 1829 Teatro Valle, Rom)
  • I pazzi per progetto (6. Februar 1830 Teatro San Carlo, Neapel)
  • Il Diluvio Universale (28. Februar 1830 Teatro San Carlo, Neapel)
  • Imelda de Lambertazzi (5. September 1830 Teatro San Carlo, Neapel)
  • Anna Bolena (26. Dezember 1830 Teatro Carcano, Mailand)
  • Le convenienze ed inconvenienze teatrali, revideert Faaten vun Le convenienze teatrali (20. April 1831 Teatro Canobbiana, Mailand)
  • Gianni di Parigi (1831; 10. September 1839 Teatro alla Scala, Mailand)
  • Francesca di Foix (30. Mai 1831 Teatro San Carlo, Neapel)
  • La romanziera e l'uomo nero (18. Juni 1831 Teatro del Fondo, Neapel) (Libretto verschullen)
  • Fausta (12. Januar 1832 Teatro San Carlo, Neapel)
  • Ugo, conte di Parigi (13. März 1832 Teatro alla Scala, Mailand)
  • L’elisir d’amore (12. Mai 1832 Teatro Canobbiana, Mailand)
  • Sancia di Castiglia (4. November 1832 Teatro San Carlo, Neapel)
  • Il furioso all'isola di San Domingo (2. Januar 1833 Teatro Valle, Rom)
  • Otto mesi in due ore, revideert Faaten (1833, Livorno)
  • Parisina (17. März 1833 Teatro della Pergola, Florenz)
  • Torquato Tasso (9. September 1833 Teatro Valle, Rom)
  • Lucrezia Borgia (26. Dezember 1833 Teatro alla Scala, Mailand)
  • Il diluvio universale, revideert Faaten (17. Januar 1834 Teatro Carlo Felice, Genua)
  • Rosmonda d'Inghilterra (27. Februar 1834 Teatro della Pergola, Florenz)
  • Maria Stuarda, revideert Faaten (18. Oktober 1834 Teatro San Carlo, Neapel) (Buondelmonte)
  • Gemma di Vergy (26. Oktober 1834 Teatro alla Scala, Mailand)
  • Maria Stuarda (30. Dezember 1835 Teatro alla Scala, Mailand)
  • Marin Faliero (12. März 1835 Théâtre-Italien, Paris)
  • Lucia di Lammermoor (26. September 1835 Teatro San Carlo, Neapel)
  • Belisario (4. Februar 1836 Teatro La Fenice, Venedig)
  • Il campanello di notte (1. Juni 1836 Teatro Nuovo, Neapel)
  • Betly, o La capanna svizzera (21. August 1836 Teatro Nuovo, Neapel)
  • L' assedio di Calais (19. November 1836 Teatro San Carlo, Neapel)
  • Pia de' Tolomei (18. Februar 1837 Teatro Apollo, Venedig)
  • Pia de' Tolomei, revideert Faaten (31. Juli 1837, Sinigaglia)
  • Betly, revideert Faaten (29. September 1837 Teatro del Fondo, Neapel)
  • Roberto Devereux ossia Il Conte di Essex (28. Oktober 1837 Teatro San Carlo, Neapel)
  • Maria de Rudenz (30. Januar 1838 Teatro La Fenice, Venedig)
  • Gabriella di Vergy, revideert Faaten (1838; 1978 in London up Schallplaat upnommen)
  • Poliuto (1838; 30. November 1848 Teatro San Carlo, Neapel)
  • Pia de' Tolomei, 2. revideert Faaten (30. September 1838 Teatro San Carlo, Neapel)
  • Lucie de Lammermoor, revideert Faaten (6. August 1839 Théâtre de la Renaissance, Paris)
  • Le duc d' Albe (1839; 22. März 1882 Teatro Apollo, Rom) (Il duca d'Alba)
  • Lucrezia Borgia, revideedert Faaten (11. Januar 1840 Teatro alla Scala, Mailand)
  • Poliuto [rev] (10. April 1840 Opéra, Paris) (Les martyrs)
  • La fille du régiment (11. Februar 1840 Opéra-Comique, Paris)
  • L'ange de Nisida (1839; ?)
  • Elisabetta (1853; bearbeitete Fassung von "Otto mesi in due ore" dör Uranio Fontana; 16.Dezember 1997 Royal Albert Hall, London)
  • Lucrezia Borgia, 2. revideert Faaten (31. Oktober 1840 Théâtre-Italien, Paris)
  • La Favorite, revideert Faaten vun L'ange de Nisida (2. Dezember 1840 Opéra, Paris)
  • Adelia (11. Februar 1841 Teatro Apollo, Rom)
  • Rita, ou Le mari battu (1841; 7. Mai 1860 Opéra-Comique, Paris) (Deux hommes et une femme)
  • Maria Padilla (26. Dezember 1841 Teatro alla Scala, Mailand)
  • Linda di Chamounix (19. Mai 1842 Kärntnertortheater, Wien)
  • Concertino för Englischhorn un Orchester
  • Linda di Chamounix, revideert Faaten (17. November 1842 Théâtre-Italien, Paris)
  • Caterina Cornaro (18. Januar 1844 Teatro San Carlo, Neapel)
  • Don Pasquale (3. Januar 1843 Théâtre-Italien, Paris)
  • Maria di Rohan (5. Juni 1843 Kärntnertortheater, Wien)
  • Dom Sébastien (13. November 1843 Opéra, Paris)
  • Dom Sébastien, revideert Faaten (6. Februar 1845 Kärntnertortheater, Wien)

Literatur[ännern | Bornkood ännern]

  • Robert Steiner-Isenmann: Gaetano Donizetti. Sein Leben und seine Opern. Bern: Hallwag 1982. ISBN 3-444-10272-0
  • Herbert Weinstock: Donizetti und die Welt der Oper in Italien. Adliswil/Schweiz 1983
  • William Ashbrook: Donizetti - La vita Turin 1986 ISBN 88-7063-041-2
  • William Ashbrook: Donizetti - Le opere Turin 1987 ISBN 88-7063-047-1
  • Philipp Gosset u. a.: Meister der italienischen Oper (Rossini, Donizetti, Bellini, Verdi, Puccini Stuttgart&Weimar 1993 ISBN 3-476-00928-9
  • Michael Jahn (Hg.), "Donizetti und seine Zeit in Wien. Schriften zur Wiener Operngeschichte 8". Wien 2010. ISBN 978-3-85450-310-1.
  • Marcello Sorce Keller, "Gaetano Donizetti: un bergamasco compositore di canzoni napoletane", Studi Donizettiani, III (1978), 100- 107.
  • Marcello Sorce Keller, "Io te voglio bene assaje: a Famous Neapolitan Song Traditionally Attributed to Gaetano Donizetti", The Music Review, XLV (1984), no. 3- 4, 251- 264. Auch veröffentlicht als: "Io te voglio bene assaje: una famosa canzone napoletana tradizionalmente attribuita a Gaetano Donizetti, La Nuova Rivista Musicale Italiana, 1985, no. 4, 642- 653.
  • Michael Walter, "Kompositorischer Arbeitsprozeß und Werkcharakter bei Donizetti", Studi Musicali, XXVI (1997), 445- 518.

Weblenken[ännern | Bornkood ännern]

Gaetano Donizetti. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.