Vörkiemhuus
En Vörkiemhuus (ok Vörkienhuus, Vörkeemhuus oder Vörkeenhuus) is en Gebüüd, in dat Saatkartuffeln in’t Vörjohr bi Licht un Warms opbewohrt warrt, so dat se Kiemen utbillt. Wenn dat Weder buten denn warm noog is, warrt de Kartuffeln plant un kaamt so fröher un beter op, as wenn de Kartuffeln noch keem Kiemen hebbt. In’n besten Fall kaamt de Kartuffeln twee Weken fröher op.
Besünners bi Fröhkartuffeln is dat begäng, üm dat Wassdom fröh in’e Gang to kriegen.
Verfohren
[ännern | Bornkood ännern]In’n Winter warrt de Kartuffeln düüster un köhl aver free von Fröst lagert. In’t Vörjohr, so veer bet acht Weken vör de Utsaat, warrt de Kartuffeln utlagert, slechte Kartuffeln utsorteert un Düüsterkiemen, de sik ahn Licht billt hebbt, wegmaakt. De Kartuffeln warrt in Vörkiemkisten oder Vörkiemsäck füllt. De Kisten sünd hüdigendaags mehrstendeels ut Kunststoff un op 60 x 40 x 18 cm normeert un warrt op Europaletten stapelt. Dorbi schöölt in’e Kist nich mehr as twee oder dree Lagen Kartuffeln överenanner liggen. Dat bedüüdt so 10 bet 15 kg Kartuffeln pro Kist. De Ecken von de Kist sünd höger as de Rand, so dat twüschen de Kisten Luft is un dor Licht ran kann. In Vörkiemsäck sünd so üm un bi 100 kg Kartuffeln in. Dor schöölt nich mehr as veer oder fiev Kartuffeln överenanner liggen. De Säck warrt in en Gestell inhungen.
Dat Vörkiemen in Grootkisten oder Big Bags döggt nix, denn dorbi billt sik Sweetwater un Krankheiten breedt sik licht ut.
Dat Vörkiemhuus warrt för twee bet dree Daag op 18 bet 20 °C opwarmt. De Kartuffeln waakt dorbi ut de Winterrüst op. De Temperatur warrt denn bi önnig Licht op 10 bet 12 °C dalstellt, so dat de Kartuffeln korte, stevige Kiemen utbillt. Wenn düsse Lichtkiemen sowat een bet annerthalv Zentimeter lang sünd, warrt de Temperatur op 5 bet 6 °C dalstellt.
Historie
[ännern | Bornkood ännern]Besünners in de Johren 1950 un 1960 sünd op vele Dörper von Genossenschaften Vörkiemhüüs anleggt worrn, in de de Buurn tohoop jemehr Saatkartuffeln opbewohrt hebbt. Dat weren eenfache Gebüüd mit Glaswannen aver ahn Klimatechnik.
In de Johren 1970 sünd denn aver gröttere un zentralere Vörkiemhüüs opkamen, de mit Klimatechnik utrüst sünd un de Vörkiemtied exakt stüürn köönt.
De ölleren Vörkiemhüüs sünd denn faken as Lagerhallen bruukt oder afreten worrn. In enkelte Fäll sünd de Gebüüd later to Dörphüüs ümboot worrn.
