Syllogismus

En Syllogismus (vun ooldgr.: συλ-λογισμός, syllogismos = dat Tohopenreken, logischen Sluss) en en Typ vun de logischen Argumente. Se staht in de Midden vun Aristoteles siene antike Logik, de in dat 4. Johrhunnert v. Chr. tostanne kamen is un hefft en grote Rull speelt in de traditionelle Logik bit in dat 19. Johrhunnert rin. Syllogistik is denn de Naam vun de Lehr vun de Syllogismusse. Dor warrt sunnerlich in unnersocht, wat vorutsett weern mutt, dormit en Syllogismus gellen deit.

Wie en Syllogismus tohopen sett is

Tohopensett is en Syllogismus jummers na dat sülvige Muster. Jummers twee Prämissen („wat vorut sett warrt“), de Böversatz un Unnersatz heten doot, föhrt hen na en Konklusion, ok Sluss nömmt. De Prämissen un de Slüsse sünd Utsagen, de wohr oder verkehrt ween könnt. Dor steiht jummers en Begreep, dat is dat syllogistische Subjekt mit en annern Begreep, dat syllogistische Prädikat, tohope. Hier sünd Subjekt un Prädikat wat anners bi, as in de Grammatik: de Sätze (ok Proposition nömmt, also de Böversatz un de Unnersatz) deelt dat Subjekt to ene Kategorie to. De Begreepe, de in en Syllogismus updükert, weert Böverbegreep, Middelbegreep un Unnerbegreep nömmt. Dat hangt vun de Stäe in den Syllogismus af, wo se staht.

Richtig oder verkehrt na Inholt oder Form

De Sluss oder Konklusion kann na den Inholt wohr ween oder ok verkehrt. Dat hett dor nix mit to doon, of se na de Form gellen deit (valide is) oder nich. Dat gifft veer Mööglichkeiten:

De Sluss gellt un is wohr.
De Sluss gellt un is verkehrt.
De Sluss gellt nich un is wohr.
De Sluss gellt nich un is verkehrt.

Bispeele

En Bispeel for en Sluss, de gellen deit un wohr is, folgt hier:

All Minschen mütt starven (Böversatz)

All Greken sünd Minschen (Unnersatz)

Also mütt all Greken starven (Sluss)

Subjekt in düssen Syllogismus sünd in all dree Sätz de Minschen un de Greken. Objekt sünd in den Unnersatz de Minschen un anners mütt starven. Unnernbegreep sünd de Greken, Middelbegreep sünd de Minschen un Böverbegreep is mütt starven.

En Bispeel for en Sluss, de gellen deit, man verkehrt is, kummt nu:

All Lüde, de bi Wikipedia mitmaken doot, heet Tölke (Böversatz)

Ik maak bi Wikipedia mit (Unnersatz)

Vundeswegen heet ik Tölke (Sluss)

De Sluss gellt, vunwegen, dat he nootwennig ut Böver- un Unnersatz rutkummt. Man he (de Sluss) is verkehrt, vunwegen dat de Utsaag in den Böversatz verkehrt is.