Sallandsch

Sallandsch Sallaan(d)s, Sallands
Snackt in	Nedderlannen (Europa) Nedderlannen
Sprecher	ca. 300.000
Klassifikatschoon	Westgermaansch Noordseegermaansch Neddersassisch Sallandsch
Spraakkoods
ISO 639-3	sdz

Sallandsch is ene neddersassische Dialektgrupp in Salland, wat in’t Westen van de nedderlandsche Provinz Oaveriessel liggt. In de Dörpen Heldern, Nijverdal en Hooltn praat se een Sallandsch-Twentsch Overgangsdialekt. Ook praat se in Kampen un ümto ook Sallandsch. De Dialekten in de Kop van Overiessel wörd unner’t Stellingwarfsch rekent.

Dat Sallandsch hev vööral völe gemeensame Kennteken mit’t Oostveluwsch un dat Drentsch un wiest enen vergleken starken Inflood döör dat Hollandsch. Düsse hollandsche Inflood nimt na Oost to af. Hier unnerscheed sik Sallandsch mit dat vööl behollenere Twentsch.

Taalgebied

Dat sallandsch Taalgebied ümfaat ungefeer de Westen van de Pronvinz Oaveriessel, mär et kömp niet exakt overiene mit’t Gebied, dät Sallaand enöömt wört. De Grenz mit’t Twentsch löppt tüssen Hooltn un Riessen, tüssen Nijverdal un Wierden un tüssen de Ham un Vreezenveen (datt Vreezenveensch is eigentlik en gans aparten Dialekt). Na sommige Definitschonen löppt dat Sallandsch döör over de düütsche Grenz hen (in de Graafschop Benthem) bet na Drenthe, bi Skoonebeek. De Grenz mit’t Oostvelüwsch wört efrömt döör de Iessel. Dat Stellingwarfsche Taalgebied in Overiessel kömp overiene mit de Gemiente Stienwiekerlaand (ook wel de Kop van Overiessel enöömt); allienig de Dialekt van Veno wört as Enklave ok wel bi’t Sallandsch erekent. De Noordoveriesselsche Dörpen Stappest-Roevene, Ni’jlusen, De Vaort, Lutten, Slagharen un en Antall kleinere Dörpen daar ümto bint drentschtalig.

De Dialekten van Kampen un ümto un Gällemuden wörren soms niet bi’t Sallandsch erekent, üm dat se westeliker van Charakter binn. De Taalkünnige Harrie Scholtmeijer dielt ok de Dialekten van Zwolle un ümto un de Dialekten tegen de Grenz mit Twente niet bi’t Sallandsch in mär rekent se to twie nie’e Gruppen:

• Noordoveriesselsch boven en Lien, de so’n betien unner Zwolle, Ni’jlusen un Slagharen löppt;
• Vechtdals in de driehook Ommen-Grambargen-Vroomshoopp,
• Sallandsch in de overige grootste Deel.

Ene annere Aard de Dialekten in’to delen is:

• Sallandsch för’t hiele Gebied;
• Süüddrentsch för de Dörpen direkt unner de Grenz mit Drenthe (Stappest, Roevene, Ni’jlusen, De Balk, De Vaort, Drogteropslagen, Lutten, Schunesloot, Slagharen, De Krim).

Kennmärken

Kennmärkent för de sallandsche Dialekten binn de korte Vokalen (kettel, götte) of lang trocken Vokalen (kètel, göte), daar wo dat [[Nedderlandsche Spraak|Nederlandsch] lange Vokalen (ketel, goot) hev. De Iessel bilanges overeerst (so as ook in’t Oostvelüwsch) de langtrocken Vokalen. Wieder na’t Oosten sind de Vokalen kort. In Kampen un Ümstreken bint er ook lange Vokalen (ketel, geute).

Karakteristsch för’t westelike Sallandsch net as för’t Veluws is de Uutspraak van de körte a, so as in’t engelsche cat: värve.

In’t Oosten van Sallaand wört in den Ham, Heldern un Nijverdal een Overgangsdialekt mit Twentse Invloden espröken. Kennmärken hiervan binn en oo, wo dat Nederlaands en oe hef (stool/stoel), gien n in de Pluraal van sommige Woorden (huze), en drie Genera.

Ümlüüd

Dat Sallandsch hev net as alle sassische Dialekten Ümlüüd unnergaon in de Woorden mit’n oldgermaanse lange ô; hierbi hev is datoo na u verschoven worrn. Hieerdöör klingt dat oorgermaansche *grônaz nu as gruun (tegenover datt Twentse un Veluwse greun). Ok hev dat Sallandsch Ümlüüd in de Diminitiv€n, waardöör et anslött bi’t Veluws un Twents un sik unnerscheid van’t Stellingwarfs un Drents. En klein 'boek' wört en bukie(n) enööm, en kleine 'bak' en bäkkien, en kleine 'hond' n hunnegie(n) of hundjen. De n kann wel of niet nasaliseerd wörden, bi jüngere Lüüd is de Nasalisatschoon niet so faken to hören.