Sülv
Ene Sülv(e), ook Silv(e) is ene Luudgruppe binnen een Woord, de sik uut tomindsten enen Luud tohope sett. Ene Sülve is ene prosoodsche Eenheed, dat will seggen Rhythmus, Akzent un Intonatschoon gevet door den Uutslag. Et givt kene afsloten Regels enen Stroom Spraaklude in Sülven to delen, man allgemeen deelt Sprekers de Intuischoon dat Sülven övereenkoomt med den Luden, de een up de Slege van enen Maat bi Dichtwärken oder in de Musik uutsprikt.
Sülvenstruktuur
[ännern | Bornkood ännern]
De Sülvenstruktuur schemaatsch weddergeven. De Koda is alleen in sloten Sülven daar.
Sülven sett sik un enen sonoren Kärn oder Nukleus up de de Akzent sitt, faken med enen enen Onset, un ene Coda to’n Enne. De Beginn van de Sülve (de Onset) un Coda sind Konsonanten. De Kärn is in de Regel een Vokaal, Diphthong oder een hoogsonoren Konosonant. De letste Typ Kärn kümt man in ene lütte Taal Spraken vöör, normalerwiese in Spraken med Konsonantenkluusters.
Open Sülven
[ännern | Bornkood ännern]Ene open Sülve het den Upbu V oder KV (V för Vokaal, K för Konsonant oder Konsonantenkluuster). Ene open Sülve het also kene Koda un end up enen Vokaal.
Sloten Sülven
[ännern | Bornkood ännern]Ene sloten Sülve het den Upbu V oder KVK (V för Vokaal, K för Konsonant oder Konsonantenkluuster). Ene sloten Sülve het also kene Koda un end up enen Konsonaten oder een Konsonantenkluuster
Prosoodsche Egenschoppen
[ännern | Bornkood ännern]Eerste Sülve
[ännern | Bornkood ännern]De eerste Sülve is deSülve med de een Woord beginnt.
Bispele:
- Water: wa- is de eerste Sülve
- Xenophobie: xe- is de eerste Sülve
Endsülve
[ännern | Bornkood ännern]De Endsülve is de Sülve an’n Enne van een Woord.
Bispele:
- Water: -ter is de Endsülve
- Xenophobie: -bie is de Endsülve
Regels
[ännern | Bornkood ännern]Wat för Lude in de Onset un de Koda staan dörvet bestimmt de phonotaktschen Regels in ene Sprake. In velen Fällen sind to de tolaten Onsets een Spegelbeld van de tolaten Kodas.[1] Dat is vanwegen, dat Sprekers in de Richte gaat bestimmte Konsonaten dicht bi den Kärn to hoolden, man togliek ander Konsonaten lever wat wieder af van den Kärn to schuven. De Afstand van enen Konsonaten hängt direkte tohope med de Sonotiriteet van den Konsonanten; je dichter een Konsonant bi den Kärn sitt, je höger de Sonoriteet. So is to’n Bispeel de Kluuster /str/ in de Onset tolaten (so as in „Straat“), man nich in de Koda (*taastr). Dat Spegelbil /rts/ is man een tolaten Koda (so as in „Hoorz“ /horts/).
Wenn ene Sprake een Woord uut ene ander övernimt, passt de Sprekers de Sülvenstrukturr na de phonotaktschen Regels an. So is dat engelsche Merry Christmas up Hawaiiaansch mele kalikimaka, denn in de Sprake sind allen open Sülven tolaten.[2]
Sprekers gaat in de Richte Sülven to bruken, de sik uut enen korten Onset un enen Kärn tohopesett, sunner Koda. Dat verklöört waarümme niege Spraken, so as Pidgin- un Kreoolsprekn, wenig Wöör med enen Koda hebbet, un dat Sprekers tendeert Konsonanten uut langen langen Onsets to ruutostriken.
Rechtschrievsülv
[ännern | Bornkood ännern]In’n wieden Sinne sind Sülven ook Bookstavenregen, de bi ene tohöört, wenn een Spraken schriftlik weddergivt.
Literatuur
[ännern | Bornkood ännern]- Dudenredaktion (Heruutgever): Duden. Die Grammatik (= Der Duden in zwölf Bänden. Bd. 4). 7. Uplage Dudenverlag, Mannheim u. a. 2005, ISBN 3-411-04047-5, Kapitel Die Silbe. S. 37ff.
- Otto von Essen: Allgemeine und angewandte Phonetik. 5. Uplage. Akademie-Verlag, Berlin 1979, Kapitel Die Silbe. S. 128–139.
- Helmut Glück (Heruutgever), unter Mitarbeit von Friederike Schmöe: Metzler Lexikon Sprache. 3. Uplage. Metzler, Stuttgart/Weimar 2005, ISBN 3-476-02056-8.
- Joseph H. Greenberg: Some generalizations concerning initial and final consonant clusters. In: Joseph H. Greenberg (Heruutgever): Universals of Human Language. Band 2: Phonology. Stanford University Press, Stanford CA 1978, ISBN 0-8047-0966-1, S. 243–279.
- T. Alan Hall: Phonologie. Eine Einführung. De Gruyter, Berlin u. a. 2000, ISBN 3-11-015641-5, Kapitel Silbenphonologie. S. 205–270.
- Judith Meinschaefer: Silbe und Sonorität in Sprache und Gehirn. Dissertation,Baukem 1998, S. 26–76, (PDF; 857 kB).
- Richard Wiese: Silbische und lexikalische Phonologie. Studien zum Chinesischen und Deutschen. Niemeyer, Tübingen 1988, ISBN 3-484-30211-9.