Ollnborger Platt
Dat Ollnborger Platt is de plattdütsk Dialekt, de in dat Ollnborger Land snackt word. In dat ole Ollnborger Land gifft dat dree unnerscheedliche plattdüütsche Mundaarten: eerstens de noordollnborgsche in de Kreisen Ollnborg, Demmost, Ammerland, Wersermasch un den südlichen Deel von de Landkreis Freesland (Varel un Freesche Wehde), twetens de südollnborgsche in de Kreisen Vechte un Cloppenborg un drüttens de jeversche in dat ole Amt Jever.
Noordollnborger Platt
[ännern | Bornkood ännern]Dat Noordollnborgsche ward snackt in dat Rebett von de ole Graafschup Ollnborg. Hier hett sik de Luutstand von de Hansespraak an´n troosten bewahrt. Dit Plattdüütsch is darum ok as dat reinste Noordneddersassisch antospreken. Ganz seker hett de Spraak ok hier noch mennig Tungenslääg (t.B.: "wi sünd" oder "wi sund", "Keuh" oder "Keih" usw.) un de Woortschatt hangt von de verschedenen Egenaarten von Land un Lü af, aver dat is kien Grund dit Plattdüütsch noch wieter to unnerdelen.
Südollnborger Platt
[ännern | Bornkood ännern]Dat Südollnborgsche is wohrhaftig een beten anners. Dat Ollnborger Mönsterland weer dör enen breden Heidegördel von de ole Graafschup Ollnborg afslaten un höörde uterdem bit 1803 to dat Bisdom Mönster. Darum is dat nich verwunnerlich, dat sien Plattdüütsch na dat Westfaalsche slechten deit. De Vokale weert faken braken. För dat lange e, o un ö staht in vele Wöör de Duppellude ei(äi), au un eu (äu) in. Överlangs kann man ok noch Reste von de Vörsülv ge- in dat Partizip Perfekt hören: ik bin satt 'eworen, heff gaut 'eseten.(Ik bün satt woorn, heff goot seten). Uterdem fallt up, dat dat End-e sik hier länger bewahrt hett as in Noordollnborg. (Hette- Hitt, Kappe - Kapp, Mole - Moll, Prume - Pluum, ungeve- ungääf) Statt "Use Jungs loopt in 'e Wisch" heet dat hier "Use Jungens lopet in'e Wiske". Un denn gifft dat in Sudollnborg noch 'ne lange List mit Wöör, de in Noordollnborg fählt oder anners utspraken weert, t.B.: Durk (Alkoven), Enket (Tinte), Go'ensdag (Mittwoch), iesk (hässlich), quatern (schwatzen), verwennt um (verkehrt herum).
Jeverlanner Platt
[ännern | Bornkood ännern]Dat Jeversche slecht na dat Oostfreesche. Dat Jeverland weer dör dat Swarte Brack lange Tiet von Ollnborg afsnäden, höörde fröher to Freesland un full eerst 1818 an Ollnborg. In dat jeversche Platt sünd noch vele egendömliche Snäccke un Utdrücke antodrapen, t.B.: "Loog" (geschlossenes Dorf), "Maid" (Magd oder Mädchen), "Bigg" (Ferkel), "minen"(ersteigern), "Spell" (spezielle Stricknadel), "kollt" (kalt) usw. Statts "wi sünd" seggt man "wi bünt, statts "ik bün" -"ik sün"
Ene Ballaad up Ollnborger Platt
[ännern | Bornkood ännern]Kohmess un Peermess
Graaf Johann harr bloot Plattdüütsch leert,
verstund kien Woort Latien.
Up Hoochdüütsch lee he ok kien Weert,
De Spraak much he nich lien.
Doch Anton Günther, sienen Söhn,
as de teihn Jahr oolt weer,
denn sä he: "Junge, leer man schöön!
Bloot Platt, dat geiht nich mehr."
Eensdaags, do gungen se spazeern,
un Johann de dat need,
wo wiet de Jung weer mit dat Leern,
He prööf em lang un breed.
"Mien Jung, hest du goot leert dien Book?
Wo heet Graaf up Latiensch?"
De Prinz sä: "comes". Dat weer klook,
Graaf Johann knurr veniensch:
"Wat seggst du? Kohmess? Jasses, nä!
Dat kann doch nich angahn.
Mit Peermess weer ik up de Stä,
wenn't wään muss, inverstahn."
Saterfreesch oder Seeltersk
[ännern | Bornkood ännern]In'n Noordwesten van de Kreis Cloppenborg liggt dicht an de Grenz von Ostfreesland dat Saterland. Daar word en freesch Dialekt snackt, de Saterfreesche Spraak. De Saterfreesen nömen dat sülvst "Seeltersk". Ok wenn mennig plattdüütsche Woorden in dat Seeltersk to finnen sünd, hört de Saterfreesche Spraak nich to dat Plattdüütsch daarto.
Literatur
[ännern | Bornkood ännern]- Gerold Meiners: Plattdüütsch in sess Weken, een Leer-un Lääsbook för Anfänger un Kunnige. Isensee-Verlag, Ollnborg
- Gerold Meiners: Weltliteratur in Platt. Isensee-Verlag, Ollnborg