Kantüffel
De Kantüffel (ok ünner anner: Kartüffel, Tuffel) is ene Staudenplant mit haarige Blööd, witte oder rotblau-vigelette Blöden, gröne Beren, de giftig sünd, un unnereerdsche Stängels, an de sik Knullen utbillt. Disse Knullen hebbt Knuppen oder Ogen, de in’t Vörjahr kiemt.
Plattdüütsche Synonymbegrepen un Schrievwiesen
[ännern | Bornkood ännern]Eerdappel, Eernööt, Eertuffel, Kantüffel, Kartuffel, Kartüffel, Katüffel, Katuffel, Nudel[1], Pateter, Patetsche, Pudel, Schucke, Toffel, Tüffel, Tuffel, Tüffelken, Tüfferken, Tüft, Tüften, Tuwwel un anner; in Plautdietsch: Eardschocke, Ierdschocke, Itschke
Beschrieven
[ännern | Bornkood ännern]De Kantüffel keem um 1530 dör de Spaniers na Europa un is in Düütschland siet 1730 neven Koorn dat wichtigste Nehrmiddel, wiel se so riek is an Stärk. Uterdem hett se noch veel Vitamin C, dat bi’t Kaken to’n groten Deel nich kaputt geiht. Een Kilogramm Kantüffeln gifft so wat bi 950 Kalorien.
De Kantüffel hett geern lichten Bodden un en maatig warmet un fuchtigt Klima. Gegen Frost un Natt is se tämlich fienföhlig. Je na de Rieptiet (fröh, middelfröh, laat), na de Farv (geel, witt, root, blau) un na den Verbruuk (Eet-, Foder- un Fabrikkantüffeln) weert vele Sorten unnerscheden. En Hektar bringt so wat bi 200 Duppelzentner. Bi de Kantüffelaarnt warrt ene Kanttüffelaarnt-Maschien, de Kantüffelroder, insett.
In de Köök
[ännern | Bornkood ännern]De normaalste Form vun de Kartuffel sünd de kaakten Katuffeln. Solt oder ok nich solt. Pellkartuffeln warrt mit Schell kaakt un denn an’n Disch afpellt. Braadkartuffeln sünd kaakt Kartuffeln, de in de Pann braadt sünd. Smuttkartuffeln sünd ok in de Pann braadt, warrt aver ut rohe Kartuffeln maakt. Röstkartuffeln sünd lüttje Kartuffeln, de in de Pann braadt warrt.
Ok för Klüten oder Klümp, för Pommes, för Kroketten, för Mooskartuffeln un för Rievkoken warrt Kartuffeln bruukt. Annere Kartuffelgerichten oder Eten ut Kartuffeln sünd Kartuffelsalat Kartuffelchips un veele Mangkookeeten as Tüffel un Plum (Tüffelsupp mit Plumen un Speck ut Meckelnborg).
Kiek ok bi
[ännern | Bornkood ännern]
