Kinnerleed

De Begreep Kinnerleed weer toeerst mit dat Woort Kinnerriemel glieksett un meen en Test, de ok vun Kinner al licht to begriepen un mit en eenfacke, faken pentatoonsche Melodie verbunnen is.

Dat Kinnerleed, dat vun utwassen Lüüd schreven un komponeert warrt, is faken en Strophenleed. Mehrere Strophen achterenanner sungen billt en logische Eenheit. In de Kunst (Literatur un Musik) warrt de Begreep Kinnerleed ok för en slichte volksdömliche Kunstform bruukt.

Twee Orden vun Kinnerleer laat sik ünnerscheden: dat Kinnerleed, dat vun Kinner tomeist improviseert utfunnen warrt, aver liekers ok över Johren as Kinnerfolklore vun öllere an jüngere Kinner wietergeven warrn kann, un dat Kinnerleed, dat vun utwassene Lüüd för Kinner schreven warrt.

Ut dat Lallen vun en Söögkind warrt in de eersten Johren vun’t Leven de Singsang vun en Lüttkind, in dat jümmer mehr Luden un Wöör vun de Groten inboet warrt. Parallel dorto warrt dat musikaalsche Verhollen vun’t Kind vun sien kulturell Ümfeld präägt, wat al in’n Mudderlief anfangen deit.

Kriterien för en Kinnerleed

• en Text, de för Kinner egent is
• en Melodie, de goot to den Text passt
• en Melodie, de vun den Ümfang twüschen den deepsten un hööchsten Toon her, an de Stimmlaag vun Kinner anpasst is.

Historie vun’t Kinnerleed

Heinrich Hoffmann vun Fallersleben

Meist all de in Düütschland allgemeen bekannten Kinnerleder sünd in’t 19.Johrhunnert entstahn. Alleen Heinrich Hoffmann vun Fallersleben (1798–1874) hett mehr as fiefhunnert Kinnerleder schreven. Ok Ernst Anschütz (Fuchs du hast die Gans gestohlen vun 1824) oder de Pädagoog Friedrich Fröbel (Häschen in der Grube vun 1840) hebbt Texten vun Kinnerleder verfaat.

Vun de düüchtig ollen Kinnerleder kann een noch eenige in Carl Orff sien Musik für Kinder (Orff-Schoolwark) un in olle Lederböker as dat Düütsche Volksledarchiv oder Des Knaben Wunderhorn vun Ludwig Achim von Arnim und Clemens Brentano) to finnen. In de 1950er un 1960er Johren dreih sik de Arbeit vun den Komponist Hans Poser to’n groden Deel üm dat Kinnerleed. Vun em sünd vele bekannte Leder as Ein Ele-Zwele-Trelefant unok Määrkenleder. Ne’e Leder ut de 1970er Johren kemen to’n Bispeel vun Günther Kretzschmar (Der Seeschlangensong), Heinz Lemmermann (Trat ich heute vor die Türe) un Margarete Jehn & Wolfgang Jehn (Die alte Moorhexe) dorto. Dorna keem de Tiet vun de Ledermakers as Fredrik Vahle (Die Rübe), Dieter Süverkrüp (Baggerführer Willibald), Rolf Zuckowski (Die Vogelhochzeit) un Volker Rosin (Das singende Känguruh). In de ehmolige DDR geev dat Leder to’n Bispeel vun Gerhard Schöne (Jule wäscht sich nie) un Reinhard Lakomy (Traumzauberbaum). In’n Rahmen vun’t Globaliseeren sünd ok vele Kinnerleder ut de helen Welt in dat Leedgoot opnahmen worrn.

Kinnerleder in de 1970er-1990er Johren

Twüschen 1968 un 1984 geev dat verschedene Richten to’t Thema Musik för Kinner blangenenanner. Schrievers un Komponisten harr mit jemehr Musik al lang ne’e Weeg versöcht, wobi ok vele ne’e Leder tostannen kamen sünd. Faken weern de ne’en Leder bi’n Rundfunk produzeert un denn över’n School- un Kinnerfunk verbreedt. Den Begreep Kinnerledermaker geev dat aver noch nich. 1968 is de Versööksfaten vun’t „Curriculum Musikalischer Früherziehung“ bi’n Verband vun de Düütschen Musikscholen rutkamen un weer vun 1970 an an vele Musikscholen inföhrt. 1974 is de överarbeite Faten mit den Titel „Musikalische Früherziehung“ begäng worrn. Ünner den glieken Titel geev dat ok en Faten för den Kinnergoorn, de op Duer aver keen Spood harr. Pentatoonsche Melodien stünnen in’n Middelpunkt vun dat Programm. Kinnerleder, de nich in dissen Tooonruum passen deen, weern buten vör laten.

Vele Verlagsanstalten hebbt de dormolige 68-Bewegung in Westdüütschland för Publikatschonen bruukt. De Pläne-Verlag hett to’n Bispeel 1973 dat Singerehpoor Christiane un Fredrik mit Kinnerledern vörstellt, de dicht bi de Realiätät weern. De Rowohlt-Verlag hett mit sien Reeg rororotfuchs ne’e Leder, Lyrik un Prosa för Kinner un junge Lüüd bistüert.

De Wenn

Siet Anfang vun de 1990er Johren hebbt sik vele Verlagshüüs vun jemehr Schrievers scheedt un de Programmen instellt. Togliek weern hele Kinnermusikregen as Der Kinderchor, rutgeven vun Günther Kretzschmar bi Hänssler, an annere Verlagen verköfft un sünd verswunnen. An jemehr Steed kemen de ne’en Kinnerledermakers mit jemehr Produkschonen.

Bi’n Höörfunk sünd de Kinnerprogrammen na un na ümboet worrn. Bi eenige Senner is de Schoolfunk vullstännig ut dat Programm streken worrn, de Kinnerfunk weer düütlich minnert. Dormit güng ok de Tall vun de groten Kinnerhöörspelen torüch. Radiosenners verbreedt jemehr letzten Bildungssennen vundaag tomeist ok as Podcast.

Kinnerleder vundaag

Ok vundaag gifft dat noch Schrievers, de Leder för Kinner maken doot. De groten Schoolbookverlagen sett in jemehr Utgaven wedder mehr op Verbinnen vun traditschonelle un ne’e Kinnerleder. Dorto kamt jümmer mehr ok Kinnerleder ut de helen Welt. In de Swiez sünd to’n Bispeel Kinner-Openairs hooch in de Mood.

Op Veranstalten in Kinnergoorns, Grundscholen oder Verenen speelt Kinnerleder tomeist keen grote Rull. De Optreden vun Ledermakers, de in’t 20. Johrhunnert noch begäng weern, sünd för vele Institutschonen to düer worrn. An de Steed sünd vundaag Toondrägers as de CD peddt. Musik warrt nich mehr so veel sülvst maakt, man mehr anhöört. As de meiste Musik för de Groten ok, warrt Kinnermusik jümmer mehr to en Produkt, dat vun de Industrie herstellt un verdreven warrt. Liekers gifft dat aver noch Schoolmeesters un Chorleiders, de mit de Kinner noch traditschonelle Weeg gaht. Bito gifft dat ok Öllern, de mit jemehr Kinner singt, oder Musikscholen un private Initiativen to’n Föddern vun de Musikalität bi Kinner, de sik för de Gööd vun Kinnerleder insetten doot. Ok eenige Rundfunkanstalten pleegt utdrücklich dat Kinnerleed. In’n Höörfunk un as Podcast warrt Leder mit Singers oder ok as instrumentale Faten to’n mitsingen anboden.

Literatur

• Barbara Boock: Kinderliederbücher 1770-2000. Eine annotierte, illustrierte Bibliografie der deutschsprachigen Kinderliederbücher. Waxmann, Mönster 2007, ISBN 978-3-8309-1819-6 (Volksliedstudien; 8),
• Thomas Freitag: Das Kinderlied. Ein alphabetisches Lesebuch. Lugert-Verlag, Oldershausen 2000, ISBN 3-89760-138-9
• Thomas Freitag: Fällt ein Negerlein vom Dach herab. Das ganze Elend im Kinderlied. Regia Verlag, Cottbus 2008, ISBN 978-3-939656-84-5.
• Thomas Freitag: Kinderlied. Von der Vielfalt einer musikalischen Liedgattung. Peter Lang Verlag, Frankfort an’n Main u. a. 2001, ISBN 3-631-37469-0
• Christa Holtei / Tilman Michalski: Warum klappert die Mühle am rauschenden Bach? Die Geschichte der Kinderlieder. Mannheim 2010.
• Peter Rühmkorf: Über das Volksvermögen. Exkurse in den literarischen Untergrund. Rowohlt, Reinbek bei Hamborg 1967 (Leder un Versen, de blots ünner Kinner ümgaht).

Kiek ok

• Kinnerchor
• Kinnerlyrik