Jodut

Jodut (ok tiodute, jodute, jedute etc.) is en olen Slachtroop un en Roop na Help, de bi de olen Sassen un in Hansetieden begäng weer.

Jodut is to’n enen ropen worrn, wenn de Kriegers in de Slacht tagen sünd. To’n annern weer dat en Roop üm Help, to’n Bispeel wenn een nachtens överfallen worrn is (de Stadtrechten vun de Hanseöörd hebbt in’t Middelöller Strafen fastleggt för Lüüd, de nachts ahn Grund Jodut ropen hebbt). Dat Jodut-Ropen harr dor ok en rechtlichen Sinn bi. Wenn en Straafsaak naher vör Gericht verhannelt warrn schull, denn weren dé Lüüd, de to Help kamen weren, ok de Tügen för de Daad. Ok vör Gericht sülvst hebbt se bi welk Straafdaden noch wedder Jodut ropen. To’n Drüdden is dat aver mit de Tied ok en Utroop vun allgemeen Wehklagen worrn.

Vun dat Jodut-Ropen vör Gericht hebbt wohrschienlich ok de Jedutenbargen (de bekanntste is in Bremerhoben) den Naam kregen. Wohrschienlich sünd de Jedutenbargen ole Gerichtsplätz wesen. En annern Ansatz is, dat de Jedutenbargen ole Utsichtsbargen weren, wo se vun utkeken na frömme Scheep, to’n Bispeel de Normannen, un denn, wenn nödig mit Jodut-Ropen dat Kriegsvolk tohoopropen hebbt (de Jedutenbargen bi Bremerhoben sünd dicht bi de Noordsee).

Etymologie

De Etymologie is ümstreden. Dat gifft verschedene Ansätz, de aver all nich kumplett tofreden stellt:

• tiodute schall vun tiod ute kamen, also Lüüd, rut! bedüden. Dorgegen sprickt aver, dat sik dat ole Woord thiod normal to düüd/died entwickelt hett (ut thiodesco is denn düütsch worrn). Dat enkelte Wöör op en öllern Luudstand stahn blievt is nich unmööglich, aver ok nich besünners wohrschienlich.
• Dat schall vun to jōd ute kamen un bedüüdt denn to’n Kampf rut. Dat gifft en olen indogermaanschen Stamm *jud^h, de aver ans in dat Germaansche nich överlevert is.
• De drüdde Ansatz is, dat Tiodute/Zioter en olen Godd bi de Germanen wesen hebben schall. Disse Godd weer för’n Krieg tostännig un mit de Jodut-Ropen hebbt de germaanschen Kriegers em ropen, dat he jem in’n Kampf ünnerstütten schull. Disse Ansatz stütt sik vör allen op en Saag, na de de Sassen na de Slacht vun Welfesholz 1115 en Bildsüül opstellt un verehrt harrn, de Jodute heten hett.

Verwandte Begrepen weren hoochdüütsch (later ok in dat Plattdüütsche ingahn) zeter (de eerste Sülv is villicht desülve as bi Jodut, de twete is wohrschienlich her statt ut), wapene (kort för to de Wapen) un Alarm (franzöösch för à l’arme „to de Wapen“). De Fresen hebbt tianut kennt. En etymoloogsch Ansatz för tianut is, dat dat tian to tehn (trecken) höört, oder dat dat blot en afwannelt Form vun plattdüütsch tiodute is.

Literatur

• Christian Petersen: Zioter (Zeter) oder Tiodute (Jodute). Der Gott des Krieges und des Rechts bei den Deutschen. Eine rechtsgeschichtliche und mythologische Untersuchung. Forschungen zur deutschen Geschichte 6, 1866, S. 223-342