Dullert

Vun Wikipedia
Dollart

Westelk van d’ Eemsmünden bi Poom (Gemeente Jemgum, Oostfreesland), tegenöver van Emden, liggt de Dullert (Düütsch: Dollart, Nedderlannsch: Dollard). Dat is en Bucht, de bold hunnert km² groot is un dör de dree Kilometer breed Dullertmund bi de Landtung „Punt van Reide“ mit de Buteneems un so mit de Noordsee verbunnen is.

Geschicht[ännern | Bornkood ännern]

De Bucht is bi dat Inbreken van de See bi Störmflooden tüsken 1362 (Tweede Marcellusflood) un 1509 (Cosmas- un Damian-Flood) tostanne komen.

Daarbi sünd mehr as 30 Dörpen in de Flooden unner gahn. In Uptekens van de oostfreesk Chronist Otto Galama Houtrouw wassen dat dit Oorten: Beerum, De Borg, Nesse, Fletum, Wilgum, Janssum, Ludgerskerk, Peterswolde, Liede, Torum, Westerreide, Oosterreide, Homburg, Tyseer, Beda, Hakkelsum, Uiterpauwinge, Fymar, Stokdorp, Ewitsweer, Duweler, Santerdorp, Saxumerwolde, Harmesolde, Saxum, Okkeweer, Uiterbeerte, Garnie, Wynemeer, Homingeham, Blyham, Harkenborg, Megenham, Medum, Bunnergarteny, Exterhuis, Stocksterhuis, Reiderwolde, de Beerte, Palmar, Meerhusen, Merkhusen, Vynelham, Aikeweer, Zwaag, Torpren, Hovingogast, Donnella, Oost- und Westfinserwolde, Oud Exterhuis, Menterwolde, Astok, Midwolde un Oostwolde.

Bi dat Inbreken van de Dullert wurr de in dat Johr 1509 de Emder Haven van d’ Stroom offsneden. Vördem was de Eems nett vör de Dören van de Stadt, man nu was se in hör neei Loop wannert. Tegenöver van Emden leeg de Halfinsel Nesserland, man se was nu en Eiland. In de Haven van Emden kweem immer mehr Slick. So versökte de Stadt, dat nee Bedd van de Stroom offtoriggeln, man de Versöök in dat Johr 1581, en Spundwand uptobaun, musste al 1631 weer upgeven worden.

Dat Dörbreken van de Halfinsel Nesserland was de Begünn daarvan, dat de Dullert weer anfung to verlannen: Dat Water leep nu weer liek ut un neet mehr dör de Dullert. In de westelk Deel van de Dullert gung dat leep gau: In’t Jahr 1597 kunn d’r al de eerste Poller indiekt worden.

Van’t 17. Jahrhunnert an wurr den sovööl Land torugg wunnen, dat de Dullert vandag blot noch de darte Deel van sien gröttste Utdehnen is. De jungste Poller is de Kanalpoller in de Gemeente Bunn.

Geomorphologie[ännern | Bornkood ännern]

De Dullert kann as Bucht van en Stroom off as Meerbusen sehn worden, waar Solt- un Söötwater döörnanner mischt worden. Waterkant un Waterlopen sörgen, dat dat maal mehr, maal minner Solt in’t Water gift.

Bi Ebb sünd 78 Perzent van de Dullert drög. Daar ist denn dat Watt. Westelk, südelk un oostelk gift dat tüsken Watt un Diek en 100 Meter bit 1200 Meter breed Streep van Vörland. Noordelk trennt de Geiserügg de Dullert van de Loop van d’ Eems. Van 1872 an sünd d’r Buhnen, van 1900 un 1930 ok Trenn- un Leitwarken van de düütsche Waterbauverwalten anleggt worde, um de Geiserügg fast to maken. Daarmit sall dat Fahrwater bi Emden seker maakt worden. So löpt dat Water in d’ Dullert blot dör de Dullertmund off un to.

Up de nedderlannsche Sied gift dat de Landtung „Punt van Reide“. He is ut fast Klai un is en Rest van de oll Emskant, nett as das Schapenland up de düütsche Sied. De Landtung word al siet 1738 dör Buhnen un Deckwarken schuult. De Dieken umto de Dullert sünd in der 70 un 80er Jahren hooger un faster maakt worden.

Verloop van d’ Grenz[ännern | Bornkood ännern]

Dwars dör de Dullert geiht de düüütsch-nedderlannsche Grenz. Van Nieuwe Statenzijl löppt se na Noordnoordoost up Emden to un geiht denn na Westen. Man waar genau Grenz van Oost na West geiht, daar sünd sük Düütschland un de Nedderlannen neet enig över.

Schulen van d’ Natuur[ännern | Bornkood ännern]

De Nedderlannsche Deel van d’ Dullert ist siet 1977 schuult un siet 1990 Ramsar-Rebeet. De düütsche Deel in de Landkreis Leer, de so wat 30 Perzent utmaken deit, wurr 1980 to en Rebeet för dat Schulen van d’ Natuur. Off dat neei Eemssperrwark neet so good vör dat Watt in d’ Dullert is, dat mutten de tokomend Jaahren wiesen.

Weblinks[ännern | Bornkood ännern]