De Born vun Ägypten wiesen.

{{Infobox Land WD |
|NAAM_INHEEMSCH = جمهوريّة مصرالعربيّة (Gumhūriyyat Misr al-ʿarabiyya) 
|NAAM = Ägypten
|NAAM_ENGELSCH = Egypt
|WAHLSPRÖÖK = 
|WAPEN =Coat_of_arms_of_Egypt.svg
|HYMNE = [[Bilady, Bilady, Bilady]]
|AMTSSPRAKEN = [[Araabsche Spraak|Araabsch]]
|HÖÖFTSTADT = [[Kairo]]|BGR=30|BMIN=3|NS=N|LGR=31|LMIN=14|EW=O
|GRÖTTSTE_STADT = [[Kairo]]
|STAATSFORM = [[Militärregeeren]]
|BAAS_TITEL = [[Präsident]]<br />[[Premierminister]]
|BAAS =	Vörsitter vun de Böversten Militärraat [[Mohammed Hussein Tantawi]]<br />[[Essam Sharaf]]
|GRÖTT = 1.001.449
|PERZENT_WATER = ?
|INWAHNERS_AFSCHÄTZT = 78.887.007
|INWAHNERS_AFSCHÄTZT_JOHR = 2006
|INWAHNERS_TELLT = 
|INWAHNERS_TELLT_JOHR = 
|INWAHNERSjeKM2 = 72
|BBP_JOHR = 2004
|BBP = 
|BBPjeKOPP = 1.250
|UNAFHÄNGIGKEIT_TYP = Souveränität<br />kregen
|UNAFHÄNGIGKEIT = Vun [[Grootbritannien]]<br />[[28. Februar]] [[1922]]
|GELDSOORT = [[Ägyptisch Pund]]
|GELDSOORT_SYMBOL = LE (roor ok £E)
|GELDSOORT_AFK = EGP
|TIETREBEET = 
|AFSTANDtoWELTTIET = +2
|TIETREBEET_SOMMER = 
|AFSTANDtoWELTTIET_SOMMER = +2 |
|TLD = .ge
|ISO3166 = EG
|VÖRWAHL = +20
|FOOTNOTEN =
}}
'''Ägypten''' ([[Araabsche Spraak|arab.]] مصر‎ ''Miṣr'', offiziell ''Araabsch Republiek Ägypten'') is en Staat in’n Noordoosten vun [[Afrika]]. Dat Halfeiland [[Sinai-Halfeiland|Sinai]] höört ok to Ägypten, warrt geologsch aver to Asien rekent. In’n Noorden grenzt dat Land an de [[Middellannsche See]], in’n Oosten an’t [[Root Meer|Rode Meer]], den [[Gaza-Striepen]] un [[Israel]], in’n Westen an [[Libyen]] un in’n Süüden an’n [[Sudan]]. Dor is de Grenz in’t so nöömte [[Hala’ib-Dreeeck]] ümstreden. Ägypten is sowat dreemol so groot as Düütschland.

== Naam vun’t Land ==
De [[Ooltägyptisch Spraak|ooltägyptische]] Landsnaam ''Km.t'' heet översett „Swart Land“ un speelt op de fruchtboren [[Bodden (Grund)|Boddens]] an, de dat in’t [[Nil]]daal gifft in’t Gegendeel to dat „Rode Land“ vun de angrenzenden [[Wööst|Wösten]] (''DSr.t''). In dat [[Koptische Spraak|Koptische]] is dorut ''Kīmi'' oder ''Kīmə'' worrn un in’t [[Ooltgreeksche Spraak|Ooltgreeksche]] an’n End ''Kymeía''.

De araabsche Begreep ''Miṣr'', wat vundaag de offizielle Naam vun den Staat Ägypten is, kummt ut dat [[Semitisch Spraken|Semitische]]. He is vundaag noch teemlich liek as de anfänglich [[Assyrsche Spraak|assyrische]] Schrievwies ''Misir''/''Musur'' aver ok verwandt mit dat [[Hebrääsche Spraak|Hebräische]] מִצְרַיִם (''Mitzráyim''). De Bedüden is eenfach blots „Land“ oder „Staat“, womitt histoorsch Ünnerägypten (''dat ünnere Land'') meent weer un later eerst op dat hele Land (''Ünner-'' un ''Böverägypten'') betogen worrn is. 

De europääschen Begrepen Ägypten, Egypt, Égypte, Egitto usw. sünd vun’t [[latiensch]]e ''Aegyptus'' afleddt un kamt dormit opletzt vun’t ooltgreeksche Αίγυπτος (''Aigyptos''). Na [[Strabon]] hett dat so veel as „Ünner de Ägäis“ (Aἰγαίου ὑπτίως ''Aegaeou uptiōs'') heten. De Kopten hebbt vun sik sülvst seggt, dat se direkt vun’t ooltägyptische Volk ut de Pharaonentiet afstammen deen. Ut jemehrn Naam keem dat greeksche ''aigyptos'' tostannen, wat in’t düütsche denn to ''Ägypten'' worrn is. Man, na en annere Theorie schall ''Aigyptos'' en ännert Utdruck vun’t ooltägyptische ''ḥwt-k3-ptḥ'' wesen, wat so veel heet as „Sitt vun de Seel vun(’n Gott) Ptah“, wat wedder anspeelt op en Ptah-Tempel in [[Memphis (Ägypten)|Memphis]].

== Geografie ==
[[Bild:Vallee fertile du Nil a Louxor.jpg|thumb|right|De Nil bi Luxor. Ahn dat Water vun den Stroom künn hier nix wassen.]]
De Stroom [[Nil]] is de Levensader vun Ägypten. Sien Bornstroom [[Kagera]] kummt ut dat Bargland vun [[Burundi]] un löpt eenmol dwars vun Süüden na Noorden dör Ägypten dör, wo he denn an’n End dör dat ruchweg 24.000 km² grote [[Nildelta]] in de [[Middellannsche See]] münnt. Mol afsehn vun en poor [[Oaas|Oasen]] un lüttere Havens an de Küsten, gifft allen de Nil mit sien fruchtboren Överrebeden noog Water för’n landweertschopplichen Anbo as Grundlaag för de Minschen, de dor leevt. Disse Flach maakt tohopen ungefähr 5 % vun dat Land ut. Dat Staatsrebeet vun Ägypten lett sik in söven Naturrüüm opdelen:

Ganz in’n Süüden liggt de to [[Nubien]] un [[Böverägypten]] tellende Afsnitt vun’t Nildaal twüschen [[Abu Simbel]] un [[Assuan]], de vundaag vun’n [[Nassersee]] innahmen warrt. In wieteren Loop hett sik de Nil sien Weg kassenformig in de [[Kalksteen]]tafel vun de [[Wööst]] insneden. Dat Nildaal billt vun’n Utloop ut den Nassersee bit hen na [[Kairo]] en bit to 25 km brede fruchtbore Stroom-Oase. 

In [[Ünnerägypten]], nöördlich vun Kairo, splitt sik de Nil op in twee Hööftarms vun de Münnen twüschen [[Rosette (Ägypten)|Rosette]] un [[Damiette]]. Dor billt sik ut den Nil en ruchweg 24.000 km² grote [[Stroomdelta|Deltalandschap]] ut aflagerten Nilmudd, de bannig landweertschaopplich nütt warrt un vun tallriek lüttere Münnenarms, Kanals un Wateranlagen dörtogen warrt.

In’n Westen vun’n Nil liggt de [[Libysch Wööst|Libysche Wööst]], de as wiet’ un flach’ Schichttafelland ungefähr twee Drüddel vun dat ägyptische Staatsrebeet utmaakt. In’n ehrn Noorden liggt dat teemlich siete Libysche Plateau, dat in Ägypten bit to 241&nbsp;m Hööch hett. In’n Süüdoosten dorvun warrt de Landschop sieter un geiht över in de [[Kattaralunk]], de vun Soltsümp anfüllt is un op bit to 133 ünner [[Normalnull]] daal reckt. In’n Süüdwesten stiggt de Wööst dorgegen op bit to 1.098&nbsp;m an. Dorneven warrt de vun Noord na Süüd ruchweg 1.000 km lange Sand- un Dünenlandschap blots vun enkelte Beckens un Sietlannen mit de Oasen vun [[Siwa (Oaas)|Siwa]], [[Bahariyya]], [[Farafra]], [[Dachla]] un [[Charga]] ünnerbroken. Üm un bi 100 km in’n Süüdwesten vun Kairo liggt dat ruchweg 1.827 km² grote [[Fayyum-Becken]] mit sien Oasenlandschap. Dor in’n Noorddeel liggt de 230 km² grote [[Qarun-See]].

Dorgegen warrt de [[Araabsch Wööst|Araabsche Wööst]] op de Oostsiet vun’n Nil vun en dör mehrere [[Wadi]]s dörtogen Bargland bestimmt, de in sien middleren Afsnitt mehr as 2.000&nbsp;m hooch warrt. De Araabsche Wööst is de westliche Deel vun de opwölbt Rebeet, wovun in’n [[Tertiär (Geologie)|Tertiär]] de Middeldeel inbroken is un vundaag den över 1.000 m deepen Graven vun’t [[Root Meer|Rode Meer]] billt. Disse warrt as Deel vun’t Syrisch-Afrikaansche [[Gravenbrook|Riftsystem]] ansehn.

Op dat [[Sinai-Halfeiland]] sett sik dat opwölbte Rebeet foort. Hier stiggt de ''Jabal Katrina'' (Katharinenbarg) op, de mit sien 2.637&nbsp;m de hööchste Barg vun Ägypten is. Dat Halfeiland warrt vun Süüden her vun’n [[Golf vun Sues]] un den [[Golf von Aqaba]] ümslaten. Dör den 161&nbsp;km langen [[Sueskanal]] besteiht en Verbinnen twüschen dat Rode Meer un de Middellannsche See.

Afsehn vun’t Nildelta warrt de ägyptische Küst vun de Middellannsche See vun flache Dünen süümt. De Küstenrebeden vun’t Rode Meer sünd dorgegen veel ruger un schroffer, wieldat dat Bargland faken bit ran an de See recken deit. Vun wegen de hogen Temperaturen vun’t Water hebbt sik dor veelfach [[Korallenriff]]s billt, welke de Küst vörlagert sünd.

=== Klima ===
Ägypten liggt binnen den noordafrikaanschen Drööggördel mit düchtich wenig [[Nedderslag]] un grote Temperaturännern över’n Dagverloop un över’t Johr. Vun de Middellannsche See beinflusst is blots en Striepen an de nöördlichen Küst un dat Nildelta mit Winternedderslääg twüschen 100 un 200 mm. In’n Süüden vun Kairo regent dat dorgegen kuum. De hööchsten Temperaturen in’n Januar leegt in’n Snitt twüschen 20[[Grad Celsius|°C]] ([[Port Said]], [[Kairo]]) un 24&nbsp;°C ([[Assuan]]), wobi dat in de Nacht aver düchtig köhler warrn kann. In’n Juli gaht de Temperaturen hooch bit twüschen 31&nbsp;°C (Port Said), 35°c (Kairo) un 41&nbsp;°C (Assuan). De grote Hitt is aver vun wegen de siete [[Luftfuchtigkeit]] vun ruchweg 30 % (in’n Sommer) goot uttohollen. Vun März bit Juni weiht de hitte [[Chamsin]], en Sand- un Stoffwind ut’n Süüden. An de Küst vun’t Rode Meer is dat Klima ’n beten matiger mit weniger hitte Sommers (üm 35&nbsp;°C) un mildere Winters (ok nachts tomeist nich köller as 10&nbsp;°C)

De Grött vun’t Land föhrt dorto, dat sik Ägypten in fief verscheden Klimarebeden opdelen lett:

De ruchwech 700&nbsp;km lange Küst vun de Middellannsche See un dat Nildelta wiest sik dör milde Winters un düchtig warme Sommers ut. In’n Winter leegt de dörsnittlichen Temperaturen an’n Dag twüschen 17 un 20&nbsp;°C un fallt in de Nacht op 8-11&nbsp;°C. Dorto kamt bit to 200 mm Nedderslag, wat för Ägypten en bedüdende Mengde is. In’t Rebeet vun [[Alexandria]] kummt dat ungefähr op 30 Regendaag in’t Johr, de meist all in’n Winter leegt. Dat Fröhjohr is warm un dröög, jüst so ok de Harvst. De hööchsten Temperaturen vun üm un bi 42-45&nbsp;°C warrt aver in’t Fröhjohr meten, un nich in’n Hoochsommer. De Sommer is bannig warm mit 28-32&nbsp;°C an’n Dag un 19-24&nbsp;°C in de Nacht. De Ännern twüschen de Temperaturen an’n Dag un in de Nacht is also nich mehr so groot un Nedderslag fallt nich mehr. De Luftfuchtigkeit is mit 60-75 % dat hele Johr över teemlich hooch, wodör een de Luft faken hitter vörkamt as se tatsächlich is. De See is in’n Sommer bit to 28&nbsp;°C warm, in’n Winter köhlt se op 16-18&nbsp;°C af.

Dat ünnere Nildaal – dat geiht ruchwech vun Kairo bit na [[Asyut]] – warrt ok prägt dör milde Winters, man de Sommers sünd hitter as in’t Nildelta un an de Küst vun de Middellannsche See. Nedderslag gifft dat dor över’t hele Johr kuum (5-30 mm) un de Luftfuchtigkeit ist mit 40-60 % ok markbor sieter. De Temperaturen stiegt in’n Winter op 18-22&nbsp;°C, fallt nachts aver wieter af as an de Küst op bit to 4-9&nbsp;°C. Mitünner is morgens sogor [[Fröst|Frost]] möglich, wenn de Ünnerscheed teemlich groot warrt. Fröhjohr un Harvst sünd körter un warmer as an de Küst, de Sommers sünd länger un hitter mit Temperaturen vun 34-37&nbsp;°C dags un 20-22&nbsp;°C in de Nacht. Hööchstweerte vun dit to 48&nbsp;°C sünd möglich.

Dat bövere Nildaal hett de lieken klimaatschen Egenschoppen as de westlich und ööstlich liggend Wööstrebeden un Oasen. Ok hier sünd de Winters mild mit Hööchsttemperaturen vun 19-22&nbsp;°C un kohle Nachten vun 5-10&nbsp;°C. Fröhjohr un Harvst sünd bannig kort un warm, wieldat de Sommers vun End April bit End Oktober lang anduert. Se sünd hitt un stoffdröög. An’n Dag kamt Temperaturen vun 38-42&nbsp;°C tostannen, nachts gaht se rünner op 22-26&nbsp;°C. De Luftfuchtigkeit is över’t hele Johr düchtig siet mit blots 15-50 %, wobi dat so as gor keen Nedderslag gifft. Städer as Assuan, [[Luxor]] oder [[Dhakla]] hebbt in’n Snitt blots bit to twee Regendaag in’t Johr. Bi anduernd Hittperioden künnt de Temperaturen bit op över 50&nbsp;°C anstiegen.

De Küstenrebeden an’t Rode Meer hebbt Winters mit milde bit warme Temperaturen, de an’n Dag kuum ünner 20&nbsp;°C un nachts op Weerten üm 10-13&nbsp;°C fallt. Harvst un Fröhjohr sünd teemlich warm, de Sommer tomeist düchtig warm bit hitt un bannig dröög. Dagsöver is mit 34-38&nbsp;°C to reken, wobi deelwies Hittperioden mit mehr as 40&nbsp;°C vörkamen künnt. In de Nacht fallt de Temperaturen normalerwies nich ünner 25&nbsp;°C. Nedderslääg gifft dat ok hier tomeist so goot as gor nich mit 0-3 Regendaag in’t Johr, un de Luftfuchigtkeit liggt üm un bi 30-55 %. De See liggt meist das hele Johr twüschen 20-29&nbsp;°C un is jümmer to’n Baden egent.

En klimaatsch Sünnerheit in Ägypten stellt de Sinai-Bargens dor: Vun wegen de Hogen Lagen fallt de Winters dor düchtig kohlt ut mit 12-15&nbsp;°C an’n Dag un 0-5&nbsp;°C in de Nacht. Fröhjohr un Harvst duert entsprekend ’n beten wat länger, de Sommers warrt mit 32&nbsp;°C liekers düchtig warm. Nachts warrt dat mit 15-18&nbsp;°C aver doch wedder teemlich frisch. Nedderslag un Luftfuchtigkeit sünd vergliekbor mit de annern Rebeden: Dat regent 1-3 Daag in’t Johr bi en Fuchtigkeit vun 20-40 %.

=== Planten- un Deertenriek ===
Dat natürliche Wassdom vun de Plantenwelt is in Ägypten bannig in minnert vun wegen den wenigen Nedderslag, aver ok dör den düchtigen Bruuk vun’t Nildelta för de [[Bueree]]. De Wööst bargt meist gor keen Vegetatschoon, blots enkelte [[Tamarisken]], [[Akazien]] un Doornstrüker wasst dor, un in de Wöstenstepp ok enige Hardgrääs. Längs dat Nilöver wasst Nilakazien, [[Dattelpalmen]], [[Muulbeerfieg]]en un [[Johannisbrootboom|Johannisbrootbööm]] as ok de inföhrten [[Kasuarinen]]. Tyypsch för dat Nildelta sünd [[Lotos (Botanik)|Lotosb]]ööm, [[Bambus]] un [[Reet]]planten. Den [[Echt Papyrus|Echten Papyrus]], de in’t Öllerdom begäng weer, gifft dat vundaag kuum noch.

Dat Deertenriek vun Ägypten is riek an Watervagels in’t Rebeet vun’t Delta un an’n Nil (sünners [[Reiher]], [[Kraan (Oort)|Kraans]] un [[Nilgoos|Nilgöös]]). Wiel de Wintermaanden kamt tallriek Togvagels ut Europa dorto. An Roof- un Aasvagels sünd hier [[Milanen]], [[Boortgeier]]s un [[Haavk (Oort)|Haavken]] to Huus. To de grötteren Söögdeerten vun’t Land tellt – blangen de heemsch maakten [[Kamelen]], [[Huusesel]]s, [[Schaap]] un [[Huuszeeg|Zegen]] – [[Schakal]]en, [[Hyään|Hyänen]], [[Fenek]]s, [[Wildkatt]]en un in de Bargens ok de [[Syyrsch Steenbuck|Steenbuck]]. In de Wööst sünd [[Hasen]], [[Springmüüs]], verscheeden [[Eidechsen]]oorden un [[Skorpionen]] antodrapen. In de ländlichen Rebeden an’n Nil kummt ok de [[Uräusslang]] (Ägyptische Kobra) vör. An’n [[Nassersee]] leeft noch enige [[Krokodilen]]. In’n Nil un in de Seen a de Deltaküst gifft dat mehr as 190 ünnerscheedliche Fischoorden.

== Inwahners ==
Ägypten is in eerste Lien in’t Nildaal, in’t Nildelta, an’n Sueskanal un an Öörd bewahnt, de touristisch intressant sünd. In de westlichen [[Oaas|Oasen]] [[Fayyum]], [[Dachla]], [[Farafra]], [[Siwa (Oase)|Siwa]] un [[Charga]] leeft blots wenig Minschen. 2004 hebbt 42 % vun all Ägypters in Städer wahnt, 33,9 % weren jünger as 15 Johr. De gröttsten Städer sünd na’n Stand vun’n 1. Januar 2005: [[Kairo]], [[Alexandria]], [[Gizeh]], [[Sues]], [[Luxor]] un [[Assuan]].

Eine gröttere Översicht steiht ünner: ''[[Städer in Ägypten]]''

=== Entwickeln vun de Inwahnertall ===
[[Bild:Egypt demography.png|thumb|right]]
De Inwahnertall vun Ägypten stiggt teemlich gau an (1,9 % in’t Johr), wat dat in sien frutchbor Rebeden ok nu al bannig dicht bewahnte Land för grote Problemen stellt. Üm 1800 rüm harr Ägypten blots üm un bi 2,5 Millionen Inwahners, man 1900 weern dat 12,5 Millionen Lüüd un 2000 al meist 68 Millionen. In verleden Tieten, ruchweg to de Tiet vun de [[Pharao]]nen weer dat Land vun 4 bit 12 Mio. Minschen bewahnt – en Tall, de woll ok för de [[Laatantike]] antonehmen is.

=== Ethnien ===
Meist all Inwahners, neemlich 97 %, sünd Ägypters. In’n Süüden vun’t Land wahnt butendem en poor [[Nubier]]. Fröher hebbt in de [[Libysche Wööst|Libyschen Wööst]] enige [[Berber]]stämm leevt, man, dorvun gifft dat büüt blots noch wenige, de in de Oaas [[Siwa (Oaas)|Siwa]] wahnt. In de Wösten in’n Oosten vun’n Nil leeft en poor araabsche un [[Bedscha (Volk)|Bedscha]]-[[Nomaad|Nomaden]].

=== Spraken ===
De [[Amtsspraak]] in Ägypten is [[Araabsche Spraak|Araabsch]]. Vör allen warrt [[Ägyptisch-Araabsche Spraak|Ägyptisch-Araabsch]] snackt, wat en neearabischen Dialekt is. Schreven warrt siet de araabschen Verövern in’t 7. Johrhunnert dat Hoocharaabsch. Blots in de [[Kopten|koptische]] Kark warrt noch dat [[Koptische Spraak|Koptisch]] as Liturgiespraak bruukt, dat ok in en egene Schrift schreven warrt, de sik vun de greeksche afleidt.

In de Oaas Siwa warrt noch en Berberspraak snackt, dat so nöömte [[Siwi]]. In’n Süüden un in de Oaas [[Charga]] snackt butendem vele Lüüd [[Nubische Spraak|Nubisch]]. In’n Süüdoosten gifft dat ok Lüüd, de [[Bedscha (Spraak)|Bedscha]] snacken doot. As [[Frömdspraak|Frömdspraken]] sünd in Ägypten vör allen [[Engelsch]] un in de böveren Schichten ok [[Franzöösch]] verbreedt. Bito gift dat noch ruchweg 230.000 [[Domari]]-Snackers, wat en indo-iraansche Spraak is.

=== Religion ===
Na de Verfaten is Ägypten en islaamschen Staat un de [[Islam]] is as [[Staatsreligion]] fastschreven. Dat gifft in de ägyptischen Verfaten den Artikel 18, de in de Theorie all Inwahners de Religion freestellt, man, in de Praxis warrt de düütlich ingrenzt. Op staatlich [[Utwies]]en mutt de Religion vermarkt wesen, wobi aver blots twüschen de dree Religionen wählt warrn kann, de offiziell acht warrt, neemlich Islam, [[Christendom]] oder [[Judendom|Jödendom]]. Wokeen en annere Religion tohöört, hett de Wahl, sien wohren Gloven aftostrieden oder keen Utwies to kriegen un dormit to’n groten Deel de Börgerrechten aftogeven. Dat lieke gellt aver ok för de Moslems, de na’t Christendom wesseln doot. För solke Lüüd warrt sogor vun hoge Politikers de [[Doodsstrafe|Doodsstraaf]] föddert<ref>[http://igfm.de/index.php?id=575 Minschenrechten in Ägyten – Internatschonaal Sellschop för Minschenrechten e.V]</ref>. Dat mag verkloren, worüm Ägypten 1966 groten Andeel doran harr, den Afsnitt „the freedom ''to change'' his religion or belief“ in de [[Allgemeen Verkloren vun de Minschenrechten|Minschenrechtendeklaratschoon vun 1948]] weker to maken, so dat in’n Artikel 18 vun’n [[Internatschonaal Pakt över börgerlich un politische Rechten|Internatschonalen Pakt över börgerliche un politische Rechten]] steiht: „the freedom ''to have or adopt'' a religion or belief“<ref>[http://www.islam-watch.org/IbnWarraq/ApostasyHumanRights.htm Islam Watch - „Apostasy and Human Rights“ vun Ibn Warraq]</ref>.

Sünners in Böverägypten sünd de Kopten as christliche Minnerheit faken dat Teel vun Terror oder [[Schuulgelderpressen]] dör radikale Muslimen worrn. wobi de öörtlichen Behörden dorvun faken ok wat weet un dat hennehmt. Ne’e koptische Karken drööft nich boot warrn un ok, wenn mol wat Lütts heelmaakt warrn mutt, warrt dorvör en Präsidialorder bruukt. In de verleden Johren keem dat ok al to gewaltsome Strieden twüschen Muslimen un Kopten, wobi dat ok Dode un Verletze geven hett.

==== Muslimen ====
Ruuchweg 85 % vun de Inwahners vun Ägypten sünd [[Sunni|sunnitische]] [[Muslim]]en. De Hööftborn för Gesetten is de [[Scharia]]. To’n een is de Utleggen vun’n Islam in Ägypten tomeist modern un na vör’n richt, nich opletzt dör de in de muslimschen Welt föhrende [[Al-Azhar-Universität]]. Man, op de annern Siet is Ägypten siet Johrteihnten (blangen [[Saudi-Arabien]]) ok en Middelpunkt vun’n [[Islaamsch Fundamentalismus|islaamschen Fundamentalismus]]. Dor is ünner annern de [[Muslimbröder]]schap an’n Gang, un in dat Terrornett [[al-Qaida]] vun [[Osama bin Laden]] weern al to de Tiet vun’n [[Terroranslääg vun’n 11. September|11. September 2001]] ungewöhnlich veel Ägypters op hoge Positschonen. Deelwies staht se bit vundaag mit an de Spitz. Dat is nich antonehmen, dat dse jemehr Wörteln in de Heimat afsneden hebbt. De fundamentalistische Szeen sütt Gewalt gegen westliche Länner un Inrichten, as to’n Bispeel in [[Dahab]] in’n April 2006, as Bestanddeel vun’n gerechten Kamp gegen en gottlosen Staat, en ungerecht System un de westlich-jöödsche Verswören gegen den Islam.

==== Christen ====
[[Bild:Katharinenkloster Sinai BW 2.jpg|thumb|Dat greeksch-orthodoxe Katharinenkloster in’n Sinai]]

Bevör sik de Islam in’t [[7. Johrhunnert]] verbreedt un dörsett harr, weer dat Christendom in Ägypten de Hööftreligion. De Evangelist [[Markus (Evangelist)|Markus]] schall dor al üm dat Johr 50 rüm missioneert hebben<ref name="koptischkark">[http://www.kopten.at/index-Dateien/Page3840.htm Websteed vun de öösterrieksche Koptisch orthodoxne Kark]</ref>. En christliche Minnerheit finnt man vundaag in Kairo un Alexandria aver ok in Middel- un Böverägypten, faken in tomeist christliche Dörper. Tosamen maakt de Christen ungefähr 15 % vun de helen Inwahner vun Ägypten ut, man, de Angaven vun’n Staat un vun de Kark gaht dor teemlich wiet uteneen<ref>[http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/de/Laenderinformationen/01-Laender/Aegypten.html Lännerinformatschonen vun’t Utwärtige Amt]</ref>. Vele vun de nafolgend Tallen gaht dorüm op Afschätzen torüch.

De Mehrheit vun de Christen in Ägypten hett dat, wat op dat [[Konzil vun Chalcedon]] [[451]] beslaten worrn is, nich mitdragen, wat to’n Entstahn vun de [[Koptische Kark|Koptischen Kark]] föhrt hett, de vundaag mit schätzungswies över 10 Mio. Liddmaten mit Afstand de gröttste christliche Kark in Ägypten is. Na egen Angaven tellt se ruchweg 15 Mio. Liddmaten<ref name="koptischkark" />. Annere [[ooltorientalisch Karken|ooltorientalische Karken]] sünd de [[Armeensch-Apostoolsch Kark]] mit ruchweg 15.000 Liddmaten un de [[Syrisch-Orthodoxe Kark vun Antiochien]] mit jüst man 500 Lüüd.

Sünners de greeksch-stammige Böverschicht hett sik aver na dat Konzil vun Chalcedon richt, un so hett de [[Greeksch-Orthodox Patriarchat vun Alexandria|Greeksch-Orthodoxe Kark vun Alexandria]] bit hüüt överduert un tellt opstunns mehr as 200.000 Minschen in Ägypten. En wietere [[Orthodoxe Karken|Orthodoxe Kark]] mit Sitt in Ägypten is de [[Orthodoxe Kark an’n Sinai]], de aver blots ruchweg föfftig Minschen anhöört in un ümto dat [[Katharinenkloster (Sinai)|Katharinenkloster]].

De [[Röömsch-kathoolsche Kark]] (Apostoolsch Vikariat vun Alexandria) tellt ruchweg 30.000 Liddmaten<ref name="kathoolsch">[http://www.catholic-hierarchy.org/diocese/dlsco.html Alexandria Catholic-Hierarchy]</ref>, de vör allen vun’t Utland kamt. Bito hebbt sik aver en Reeg vun [[Uneerte Karken]] billt. Mit Afstand an’n bedüdensten vun de ägyptischen mit Rom uneerten Karken is de [[Koptisch-Kathoolsche Kark]] mit ungefähr 250.000 Anhangers in söven Diözesen (Alexandria, Gizeh, Luxor, Minya, Assiut, Sohag, Ismayliah). De [[Melkitische Greeksch-Kathoolsche Kark]] (Arzdiözees vun Alexandria) hett na en Afschätzen ungefähr 35.000 Lüüd; De letzte egene Angaav stammt vun 1970 un wiest 11.000 Liddmaten ut. Wieter gifft dat de [[Maroniten|Maronitische Kark]] (Eparchat vun Kairo) mit 5.000, de [[Syrisch-Kathoolsche Kark]] mit 1.700, de [[Armeensch-Kathoolsche Kark]] (Eparchat vun Alexandria) mit 1.300 un de [[Chaldääsch-Kathoolsche Kark]] (Eparchat vun Kairo) mit 500 Anhangers<ref>[http://www.catholic-hierarchy.org/country/deg2.html Hütige Diözesen in Ägypten]</ref>.

Op dat Wark vun presbyteriaansch Missionaren vun’t 19. Johrhunnert geiht de reformeerte [[Koptische Evangelische Kark|Evangelsche Kark vun Ägypten]] torüch, de mit 300.000 Liddmaten mit Afstand de gröttste protestantische Kark in’t Land is<ref>[http://www.arabicbible.com/lpg/ Websteed vun Arabicbible]</ref>. Dorblangen gifft dat ünnerscheedlich Karken vun de [[Pingstbewegen]] (''Assemblies of God'', 75.000 Liddmaten; ''Pentecostal Church of God'', 3.800 Liddmaten; ''Church of Grace'', 2.600 Lüüd; ''Church of God (Anderson)'', 1.500 Liddmaten; ''Pentecostal Holiness'', 1.400 Liddmaten; ''Church of God of Prophecy'', 1.100 Lüüd), de to de [[Hilligensbewegen]] tohöörende ''Kark vun de Evangelikalen Kopten'' („Free Methodists“) mit 43.000 Lüüd<ref>[http://freemethodistchurch.org/Magazine/Articles/May-June_2006/MJ_2006_WorldView.htm Websteed vun de Methodisten]</ref>, de [[Bröderbewegen]] mit ruchweg 15.000 Lüüd, de anglikaansch [[Episkopalkark vun Jerusalem un den Nögen Oosten]] (Diözees Ägypten) mit 10.000 Anhangers un de [[Baptisten|baptistische]]  ''Egyptian Baptist Convention'' mit ungefähr 1.000 Liddmaten<ref>[http://www.adherents.com/adhloc/Wh_89.html Adherents.com - Religion by Location]</ref>. De [[Tügen vun Jehova]] sünd in Ägypten 1960 verboden worrn un hebbt siether keen Daten mehr över Liddmatentallen kunnig maakt. 

==== Jöden ====
In Ägypten leevt vundaag blots noch üm un bi 100 [[Juden|Jöden]]. 1948 weern dat to’n Vergliek noch 75.000. Jöden weern in groot anleggte Akschonen ut dat Land utwiest, eenmol 1956 in’n Tosamenhang mit’n [[Suezkrieg]] un 1967 vun wegen den [[Sössdaagkrieg]]. Siet 1979 gellt de Fredensverdrag twpschen Ägypten un Israel. Siet de Tiet sünd de Jöden in Ägypten nich mehr in jemehr Religionsfreeheit inschränkt, man se stellt blots noch en bannig lütte, överöllerte Minnerheit dor<ref>[http://www.zionismus.info/antizionismus/arabisch-7.htm To de Laag vun de Juden in enkelte araabsche Länner na de Verkünnen vun de UN-Resolutschoon Nr. 181, an’n 29. November 1947]</ref>.

==== Annere ====
In Ägypten leevt ruchweg 2.000 [[Bahai]]. Jemehr Institutschonen sünd 1960 dör en Gesett oplöst worrn. Se striedt för jemehr Börgerrechten, vun wegen dat se, solang se sik to jemehr Religion bekennen doot, keen staatlichen Utwies kriegen künnt<ref>[http://www.bahai-einblicke.de/bahai-in-aegypten-rechtlos.html Bahai in Ägypten]</ref>.

=== Soziale Laag un Bildung ===
In’n afrikaanschen Vergliek liggt Ägypten in’t Middelfeld, wat dat [[Per-Kopp-Inkamen]] angeiht. Dat [[Bruttoinlandsprodukt]] is 2004 üm 4,2% wassen. Dorvun sünd 15% in de [[Bueree|Landweertschap]], 37% in de [[Industrie]] un 48% in de [[Deenstleistung]] weertschapt worrn. 27% vun all Arbeiters sünd 2002 in de Landweertschap ünnerbrocht wesen, 21% in de Industrie un 52% as Deenstleister.

Arbeiters sünd in Ägypten all sozialversekert: dat gifft Versekern för [[Krankenversekern|Krankheit]], Öller un Versehrtheit. Butendem gifft dat Leistungen as Renten för Anhörige, [[Krankengeld]] un Ünnerstütten bi Arbeitslosigkeit. In de Industrie sünd de Arbeiters to’n sünnern Prozentsatz an’n Indrag vun’t Ünnernehmen bedeeligt. In de Johren 2005 un 2006 leeg de [[Arbeitslosigkeit]] in’n Dörsnitt bi 9,8%, man de verdeckte Arbeitslosigkeit is hooch. Dorto kummt, dat vun de ehmols dree Millionen ägyptischen Gastarbeiters in’t Utland bannig vele wedder in’t Land torüch kamen sünd – sünners ut’n [[Irak]] un ut [[Kuwait]]. In de ländlichen Rebeden is an sik de saisonal Arbeitslosigkeit tyypsch, in de Städer herrscht dorgegen en anhollend Ünnerbeschäftigen. In den glieken Tietruum leeg de [[Inflatschoon]] in’n Dörsnitt bi 4,5%.

Dat Gesundheitssystem is in de Städter vun Ägypten enigermaten goot, man op’n Land gifft dat deelwies düchtige Lücken in de Versorgen. Fehlend Rennlichkeit un [[Hygiene]], as ok de eensietig Nehren sünd de Oorsaken för endeemsch Krankheiten as to’n Bispeel [[Bilharziose]]. En wieter’t Problem is de [[Malaria]].

In Ägypten gifft dat en allgemeen Schoolplicht för 6- bit 12-Johrige. De Ünnerricht köst nix. Dat hüütige Schoolsystem in’t Land is 1952 inföhrt worrn. Dorna slutt sik an de Grundschool en dreejohrige School to’n praat maken un en dreejohrige Sekundarschool an. In’n Ansluss kummt de Hoochschoolutbilln. De Andeel [[Analphabet]]en liggt jümmer noch bi ruchweg 50%, ofschoonst de Scholen düchtig utboot worrn sünd. Dat gifft in Ägypten twölf Universitäten, wovun fief in Kairo sünd. En Sünnerheit is de [[Al-Azhar-Universität]] in Kairo: Se is siet [[983]] en Zentrum för islaamsch Lehr.

== Historie ==
=== Opstiegen vun en Hoochkultur ===
''Hööftartikel'': [[Historie vun’t Olle Ägypten]]
* [[Vördynastisch Tiet (Ägypten)|Vördynastisch Tiet]] (bit 3150 v. Chr.)
* De [[Pharao]]nentiet ([[Oolt Ägypten]])
:: [[Fröhdynastisch Periood (Ägypten)|Fröhdynastisch Tiet]] (3032–2707 v. Chr.)

De Hoochkultur vun Ägypten güng üm un bi 3000 v. Chr. dormit los, dat dör dat Vereenigen vun Böver- un Ünnerägypten ünner den legendären Pharao [[Menes]] en Königriek entstahn is. He schall sien Residenz in [[Mephis (Ägypten)|Memphis]] hatt hebben. De Indelen vun de Pharaonentiet in dörtig Dynastien geiht torüch op den ägyptischen Priester [[Manetho]], de in’t [[3. Johrhunnert v. Chr.]] en ägyptische Historie verfaat hett.

[[Bild:Pharaoh Akhenaten.jpg|thumb|right|170px|Statue vun Amenophis IV. (Echnaton)]]
:: [[Oolt Riek (Ägypten)|Oolt Riek]] (2707–2216 v. Chr.)

Mit de drüdden Dynastie is dat Olle Riek tostannen kamen, in dat sik de Staat un de Sellschop mit Kunst un Religion utbillt hett. De König weer as Afbild vun den Himmelsgott ansehn un herrsch autokraatsch över all tweeunveertig Gauen vun sien Land. Ünner den Pharao [[Djoser]] (üm 2610-2590) un de Herrschers vun de veerten un föfften Dynastie hett sik dat Rebeet vun’t Königriek bit süüdlich vun [[Assuan]] utwiet. De Pharaonen weern jetzt as de Söhn vun den Sünnengott [[Re (Mythologie)|Re]] acht.

:: [[Eerst Twüschentiet (Ägypten)|Eerst Twüschentiet]] (2216–2025 v. Chr.)
:: [[Middelriek (Ägypten)|Middelriek]] (2010–1793 v. Chr.)
:: [[Tweet Twüschentiet (Ägypten)|Tweet Twüschentiet]] (1648–1550 v. Chr.)

Na den Verfall vun’t Olle Riek künn eerst in’t Middelriek (11. bit 14. Dynastie) en Gauförstengeslecht ut’n Süüden ünner [[Mentuhotep II.]] (2061-2010 v. Chr.) wedder tohopenbringen. As ne’e Hööftstadt is [[Theben (Ägypten)|Theben]] grünnt worrn mit de Tempelsteden [[Karnak]] un [[Luxor]]. De Residenz is aver gau wedder in’n Noorden verleggt worrn. Üm 1650 v. Chr. hebbt de [[Hyksos]], de ut Asien kemen, de Herrschap över Ägypten an sik reten. Mit jem brochen se Peerd un [[Strietwagen]] mit in’t Land un somit en vullstännig ne’e Oort vun Kriegstechnik.

:: [[Nee Riek]] (1531–1075 v. Chr.)
:: [[Drüdde Twüschentiet]] (1075–652 v. Chr.)

Först [[Kamose]] künn üm 1550 v. Chr. tohopen mit sien Broder [[Amosis I.]] de frömden Herrschers wedder loswarrn un grünnen in Theben dat Ne’e Riek (18. bit 20. Dynastie), dat sik ünner [[Amenophis I.]] un [[Thutmosis I.]] bit na [[Nubien]] un bit to’n [[Euphrat]] utbreden de. Na de Herrschap vun de „Fredenförstin“ [[Hatschepsut]] (1490-1468 v. Chr.) hett [[Thutmosis III.]] Feldtöög na [[Syrien]] un [[Palästina (Rebeet)|Palästina]] ünnernahmen un dat Riek fastigt, dat vun’n [[Orontes]] in Syrien bit na’n veerten [[Katarakt]] vun’n Nil recken de. Ünner König [[Amenophis IV.]] (1364-1347 v. Chr.) höör dat Utwieten op. He sorgt sik vör allen üm den Religion un hett en geistige Revolutschoon utlöst, as he den Sünnengott [[Aton]] to’n alleenigen Gott hoochsetten de.

Ünner den Naam [[Echnaton]] hett he tohopen mit sien Ehfro [[Nofretete]] vun de ne’en Residenz [[Tell el-Armana]] ut dat Riek regeert. Sien Nafolger [[Tutenchamun]] (1347-1338 v. Chr.) hett aver den [[Monotheismus]] wedder torüchnahmen un an sien Steed en Dreeheit vun’t göttliche Prinzip sett. Ünner [[Ramses II.]] (1290-1224 v. Chr.) bleih dat Ne’e Riek noch eenmol wedder op. Man, de Völkerbewegen üm 1200 v. Chr. rüm brochen ne’e Gefohren mit sik, as Ägypten dör de [[Hethiter]], [[Libyer]] un de Seevölker ut’n Noorden bedroht weern. Na den Dood vun [[Ramses III.]] (1184-1153 v. Chr.) güng dat mit Ägypten gau bargdaal un dat Riek füll ünner frömde Herrschers in en grote Tall vun enkelte Herrschoppen uteneen.

=== Vun’t Grootriek to’n Provinz ===
[[Bild:Ptolemy I Soter Louvre Ma849.jpg|thumb|upright=0.8|Ptolemaios I. Soter, Statue in’t [[Louvre]], Paris]]
* [[Laattiet (Ägypten)|Laattiet]] (652 bit 332 v. Chr.)
* [[Greeksch-Röömsche Tiet (Ägypten)|Greeksch-Röömsche Tiet]] (332 v. Chr. bit 395)
* [[Byzantinsche Tiet (Ägypten)|Byzantinsche Tiet]] (395 bit 638)

In’t Johr 525 v.&nbsp;Chr. is Ägypten vun de [[Perser]] innahmen worrn un weer denn to’n eersten mol Provinz vun en frömd Weltriek. In’n sünnern Rahmen hett Ägypten aver sien Religionsfreeheit behollen künnt un sik ok sülvst verwalten dröfft. [[404 v. Chr.]] is Ägypten wedder unafhangig worrn, is aver [[332 v. Chr.]] ahn Kamp in de Hannen vun [[Alexander de Grote|Alexander, den Groten]], de dat Land as’n Deel vun’t [[Makedonien (Antike)|Makedonische Riek]] [[Hellenismus|helleniseert]] hett. Na sien Dood 323 v.&nbsp;Chr. is de Verwalten över de ägyptische Provinz an sien Feldherrn [[Ptolemaios I. Soter]] gahn, de 305 v.&nbsp;Chr. den Titel vun en König annahmen un dormit de Herrscherhuus vun de [[Ptolemäer]] begrünnt hett, dat meist 300 Johr lang in Ägypten dat Regeer harr. Ünner jem is de vun Alexander grünnte Stadt [[Alexandria]] to Ägyptens Hööftstadt maakt worrn. Butenpolitisch hebbt se sik op den middellannschen Ruum konzentreert.

As [[Kleopatra VII.]], de letzte Herrscherin vun’t Ptolemäerhuus, doobleven weer, is Ägypten 30 v.&nbsp;Chr. röömsche Provinz worrn. Mit dat Delen vun’t [[Röömsch Riek|Röömsche Riek]] in’t Johr 395 keem dat Land ünner [[byzantinsch]]e Herrschop un hett den gröttsten Deel vun sien dormolige weertschoppliche Bedüden verloren, vun wegen dat sik de Feernhannelsweeg na [[Konstantinopel]] verlagert hebbt. Dordör un sünners dör de ooströömsche Religionspolitik keem en düchtige Oppositschoonsbewegen gegen dat [[Byzantinsch Riek|Byzantinsche Riek]] tostannen. Dat hett sik sünners na dat [[Konzil vun Chalcedon]] in’t Johr [[451]] dör dat Billn vun en unafhangige koptische Kark utdrückt. In de lateren Antike is Ägypten to’n Utgangssteed vun de christlichen [[Mission (Christendom)|Mission]] in [[Nubien]] un [[Äthiopien]] worrn. Jemehr Karken hebbt sik drang an de koptische Kark in Ägypten anlöhnt.

=== Ünner islaamsch Herrschop ===

* [[Fröhislaamsche Tiet]] (640 bit 968)
** [[Umayyaden]]
** [[Abbasiden]]
** [[Tuluniden]]
** [[Ichschididen]]
* [[Fatimiden]]tiet (969 bit 1171)
* [[Ayyubiden]]tiet (1171 bit 1250)
* [[Mamluken]]tiet (1250 bit 1517)
* [[Osmanenherrschop in Ägypten]] (1517 bit 1801)

Üm dat Johr 640 is dat Nildaal vun de islaamschen [[Araber]] erovert worrn. In de folgen Tiet weer Ägyspten vun wesselnde Machtzentren ut – [[Damaskus]], [[Bagdad]], [[Kairo]] – regeert. Ünner de [[Umayyden]] (661-750) hebbt sik araabsche Stämm in de fruchtboren Evenen daallaten un hebbt dorna dat kulturelle Bild uvn Ägypten bestimmt. As [[Saladin]] an de Macht keem, de de Dynastie vun de [[Ayyubiden]] (1171-1249) grünnt hett, is Kairo to’n Middelpunkt vun den Muslimschen Wedderstand gegen de christlichen [[Krüüztog|Krüüztöög]] opstegen. Gegen 1250 geev dat en Opstand vun de Palastgarde, de sik ut Mamluken – anfangs tomeist törksche Militärslaven – tosamensetten dee. Se hebbt de Macht den an sik bröcht. Enn vun’t 13. Johrhunnert hebbt se de letzten Krüüzfohrerstaaten op asiatschen Bodden daalmaakt. De Verwalten vun Ägypten bleev ok in jemehr Hannen, as dat Land 1517 vun de Törken innahmen worrn is. Dat weertschoppliche Nalaten as Folg vun’t Opdecken vun’n Seeweg na [[Indien]] (1498) hett Ägypten to een vun de armsten Länner in’t [[Osmaansch Riek|Osmaansche Riek]] maakt.

=== Ünner Kontroll vun de Briten ===
[[Bild:PortSaid Canal 1880.jpg|thumb|Scheep töövt 1880 bi Port Said op jemehr Dörfohrt dör den Sueskanal]]
* [[Ägyptische Expeditschoon]] (1798  bit 1802)
* [[Dynastie vun Muhammad Ali]] (1805 bit 1882)
* [[Britsch Herrschop in Ägypten]] (1892 bit 15. März 1922)
* [[Königriek Ägypten]] (19. April 1922 bit Juli 1952)

De Herrschop vun de Osmanen weer eerst 1798 to Enn, as dat franzöösche Expeditschoonskorps ünner [[Napoléon Bonaparte|Napoléon]] lannt is. As de britsche Admiral [[Horatio Nelson|Nelson]] in’t glieke Johr bi [[Abukir]] en Seeslacht wunnen hett, müssen de Franzosen jemehrn Orientfeldtog afbreken, un de albanische Offizier [[Muhhamad Ali Pascha]] hett de Situatschoon utnütt, üm de Macht an sik to rieten (1805-1849). He un sien Nafolgers hebbt ünner de törkschen Böverherrschop en Oort vun Sülvststännigkeit kregen. Se bedreven en expansive Politik un hebbt de moderne  Historie vun Ägypten in Gang bröcht. De Bo vun’n [[Sueskanal]] (1859-1869) hett dat Land so dull vun utlännsch Nalehen afhangig maakt, dat de vun Grootbritannien un Frankriek inrichte Staatschullenverwalten dat egentliche Regeer vun’t Land övernehmen dee. To’n Sekern vun den Verbinnensweg na Indien hett Grootbritannien de ägyptischen Kanalaktien köfft un besett 1882 dat Land, wat 1914 denn formell to en [[Protektorat]] worrn is. 1922 is Ägypten ünner [[Fuad I.]] en al wietrecken sülvststännig Königriek worrn un kreeg 1936 sien [[Souveränität]], nadem Fuad I. dood bleven weer. In’n [[Tweete Weltkrieg|Tweeten Weltkrieg]] weer Ägypten to’n Slachtfeld vun de düütschen un italienschen Armeen ünner [[Erwin Rommel]] un de Briten ünner [[Bernard Montgomery]]. Britische Truppen sünd bit 1946 in’t Land bleven.

=== Ägypten as Republiek ===
[[Bild:Gamal Nasser.jpg|thumb|upright=0.8|Gamal Abdel Nasser]]
* [[Historie vun de Republiek Ägypten|Republiek Ägypten]] (siet Juli 1952)

In dat Johr 1948 hebbt sik ägyptische Armeen an’n araabschen Angreep op de jüst nee utropen Staat [[Israel]] bedeeligt. Man, as de annern araabschen Armeen ok, weer se torüchslahn. An’n 23. Juli 1952, den Natschonalfierdag, hett de Bewegung vun de „Fre’en Offizeren“ den 1936 inthroniseerten König [[Faruk]] stört. De Historie vun de junge ägyptische Republiek weer toeerst vun den General [[Ali Muhammad Nagib]] un dorna vun den föhren Kopp vun de Revolutschoon, Oberst [[Gamal Abdel Nasser]] (1954-1970) bestimmt. Dat [[Sozialismus|sozialistische]] Regime vun Nasser pleeg drangen Kunktakt to de Regeren vun de [[Sowjetunion]]. De Sueskanal-Sellschop is 1956 verstaatlicht worrn, wat to’n militäärsch Ingriepen vun Israel, Grootbritannien un Frankriek föhrt hett. Disse [[Sueskries]] is dör’t Ingriepen vun de [[Vereente Natschonen|Vereenten Natschonen]] bileggt worrn. 1958 hett sik Ägypten mit [[Syrien]] un [[Noordjemen]] to de [[Vereenigte Araabsche Republiek|Vereenigten Araabschen Republiek]] (VAR) tosamenslaten, de dat faktisch blots bit 1961 geev. In’n [[Sössdaagkrieg]] mit Israel in’n Juni 1967, wiel den israelsche Truppen bit na’n Sueskanal rankamen sünd, hett dat Land en swore militärsche Nedderlaag insteken müsst. Na den Dood vun Nasser 1970 is de Viezpräsident [[Anwar as-Sadat]] de nee Staatspräsident worrn. Dör den to’n Deel spoodrieken [[Yom-Kippur-Krieg]] 1973 hett Sadat versöcht, de Nedderlaag vun 1967 wedder goottomaken.

1977 hett Sadat dormit överrascht, dat he mit Fredensanbott den Dialoog mit Israel opnahmen hett, wat 1979 to’n Fredensverdrag un dormit to’n Aftehn vun de israelschen Truppen vun’t [[Sinai-Halfeiland]] föhren dee. Op de annern Siet hett sik dat Land dordör binnen de araabschen Welt isoleert un den Wedderstand vun islaamsch [[Fundamentalismus|Fundamentalist]]en utlöst. Sadat hett 1978 tosamen mit den iasraelschen Premierminister [[Menachem Begin]] den [[Fredensnobelpries]] kregen. Man, in’t Johr 1981 is en Anslag op em veröövt worrn, bi den he dood bleev. Sien dormoligem Viezpräsident [[Muhammad Husni Mubarak]] is sien Amtsnafolger worrn. He hett dat henkregen, dat Ägypten vundaag wedder en vullstännig respekteert Liddmaat vun de [[Araabsche Liga|Araabschen Liga]] is. Sien Politik is jümmer noch op de Verständigung mit Israel utleggt, wodör aver de Militanz vun de vun [[Iran]], [[Libyen]] un [[Sudan]] ünnerstütten Islamisten wieter anstiggt, de op de Grundlaag vun de siet 1981 gellen Nootstandsgesetten verfolgt warrt.

2011 geev dat aber en Revolutschoon in Ägypten. Nah 18 Daag lang Protesten tegen sien Regeeren is Präsident Muhammad Husni Mubarak an' 11. Februar vun sien Amt torüchtreden. Sietdem wurrd dat Land övergangswies dör en Militärregeeren führt.

== Politik ==
''Hööftartikel'': [[Politisch System vun Ägypten]]

=== Politisch System ===
Ägypten is na den [[Verfaten]] vun 1971, de 2005 to’n letzten mol ännert worrn is, en [[Präsidialrepubliek]]. Staatsbaas is de vun’t Parlament mit Tweedrüddelmehrheit vörslahn Präsident, över den dorno dör Volkswahl afstimmt warrt. Denn is he för söss Johren wählt un hett dormit ok gliektietig dat böverste Regeer över de Strietmächt. siet 1981 is [[Muhammad Husni Mubarak]] de Präsident, de toletzt in’t Johr 2005 wedderwählt worrn is. Na en Ankünnigen vun’n 26. Februar 2005 schall de Präsident aver in de tokamen Tiet dör dree Wahlen mit mehrere tolaten Kandidaten wählt warrn. De Präsident bestimmt den [[Ministerpräsident]] un de Liddmaten vun’t Kabinett, as ok de Gouverneuren, de hogen Richters un Offizeren. Bito hett de Präsident en [[Vetorecht]] bi de [[Gesettgevend Macht]], kann [[Dekret]]en verkünnen un ok dat Parlament oplösen. Kritikers meent dorto, dat Mubarak siet den Dood vun sien Vörgänger dör en [[Nootstandsgesett]] regeert un dat he över en schienbor demokraatsch System herrschen deit. Gifft ok Vörholten, dat de Wahlen deelwies schaven oder fälscht worrn sünd, un mitünner ok [[Oppositschoon (Politik)|oppositschonelle]] Politikers na [[Schienprozess]]en fangen sett worrn sünd. In Ägypten schall dat jüst so vell apeentlich Oppositschoon geven, as Mubarak dat tolaten deit.

Dat Parlament besteiht ut den ''Volksraat'' 454 Liddmaten, vun de 444 all fief Johren wählt warrt; Siet 1986 sünd dat 400 Afordente över Parteilisten un 44 as parteilose Direktkandidaten. De restlichen teihn warrt vun’n Staatsbass bestimmt. De beraden Gesettgeven Macht is de [[Schura]] mit 210 Liddmaten. Dorvun warrt twee Drüddel all dree Johren wählt, dat annere Drüddel warrt wedder vun’n Staatsbaas insett. Bi de letzten Wahlen to’n Volksraat twüschen den 9. November un 7. Dezember 2005 hett de regeeren [[Natschonaldemokraatsch Partei (Ägypten)|Natschonaldemokraatsche Partei]] (NDP) 311 Sitten wunnen, dat sünd 77 weniger as in’t Johr 2000. Dorna kummt de [[Muslimbröder|muslimsche Broderschap]] mit 88 Sitten (2000: 17) un de liberale [[Wafd-Partei]] mit 6 Sitten (2000: 7). 27 Sitten (2000: 30) warrt vun Unafhangige un Liddmaten vun lüttere Parteien besett. 12 Sitten (2000: 2) sünd free bleven. De Deelwahlen för de Schura in’n Mai/Juni 2004 hebbt ok en Mehrheit för de NDP bröcht. In Ägypten gellt för all Lüüd af 18 Johren en Wahlplicht.

De Hööftborn för de Gesetten is de [[Schari’a]]. Dat System vun de Gerichten wiest op de ünnersten Even so nöömte Zentral- un Distriktgerichten op. Butendem gifft dat söss [[Apellatschoonsgerichtshoff|Appelatschoonsgerichtshöff]]. De böverste utöven Instanz is de ''Böverste Gerichtshoff'' in Kairo. Op de konstitutinelle Orden passt en Verfatensgericht op. Ägypten is Liddmaat vun de [[Vereente Natschonen|Vereenten Natschonen]] (UN), vun de [[Welthannelsorganisatschoon]] (WTO), vun de [[Afrikaansche Union|Afrikaanschen Union]] (AU) un vun de [[Araabsche Liga|Araabschen Liga]].

=== Indelen vun de Verwaltung ===
''Hööftartikel:'' [[Gouvernements in Ägypten]]

Dat Rebeet vun Ägypten is in 29 ''Gouvernements'' (araabsch محافظات muhāfazāt, Eental محافظة muhāfaza) indeelt, de elk ünner dat Regeer vun en [[Gouverneur]] staht. De Gouverneur hett den Rang vun en Minister. In Ägypten is de Zentralismus bannig utprägt. Dat schall sik mit de Tiet ännern, so dat op regionale Even de Sülvstverwaltung utboot warrt.

=== Wahlsystem ===
Na de Refoorm vun’ne Verfaten weern to’n eersten mol in de Historie vun’t Land mehrere Lüüdför de Wohl to’n Präsidenten tolaten. Wat vun Mubarak as’n [[Mielensteen]] in den ünner den Druck vun de USA inleiten Vörgang vun Reformen un Demokratiseeren betekent hett, is vun de Oppositschoon scharp angrepen worrn, vun wegen dat de [[Novell]] in’n Grunnen en Monopoolstellung för de [[Natschonaldemokraatsch Partei (Ägypten)|NDP]] billn de. To glieken Tiet hett sik in’n Wahlkamp en [[Paradigmenwessel]] andüüt: Na een Veerdeljohrhunnert vun de Herrschap vun  Mubarak hett en düchtigen Andeel vun’t Volk apen de Politik vun de harden Hand in Fraag stellt, un jüst so sien jümmer militäärsch un ahn politish Argumenten föhrten Striet gegen den [[Islamismus]]. An’n 18. Juli 2005 hett en breet Oppositschoonsbündnis to’n [[Boykott]] vun de Wahlen opropen, dat sik tosamensett hett ut so ünnerscheedliche Frakschonen as de [[Wafd-Partei]], de [[Muslimbröder|muslimsche Broderschap]] un de Bewegung [[Kifaya]] („Noog“). Prominente potentielle Kandidaten as de Fronsrechtslersche [[Nawal Saadawi]] un de Minschenrechtsaktivist [[Saadeddin Ibrahim]] hebbt jemehr Warven för Präsidentschap wedder torüchtogen. Man, de Kandidat vun de eerst 2004 grünnten liberalen [[Al-Ghad]] („Morgen“), [[Aiman Nour]] is antreden. Gegen em weer Enn vun’n Juni en Prozess anstött worrn, vun wegen daz he angeevlich Wahlünnerlagen fälscht hebben schüll.

An’n 30. un 31. Juli geev dat in de Innenstadt vun Kairo Schandaal gegen de Politik vun Mubarak, nadem he bekannt geven harr, dat he wedder för dat Amt kandideren wull. De Sekerheitskräft sünd mit Gewalt gegen de Protesten vörgahn un hebbt üm un bi 20 Lüüd fastnahmen. Bi de Wahl an’n 7. September is Mubarak denn mit 88,6 % vun de Stimmen in sien Amt bestätigt worrn. Sien scharpsten Konkurrent ünner de tosamen negen Gegenkandidaten, Aiman Nour, hett blots 7,6 % vun de Stimmen kregen. De Wahlbeledigen is mit 23 % angeven worrn. Kritikers hebbt seggt, dat dat bi de Wahlen an eenige Steden nich mit rechten Dingen togahn is, man internatschonale Oppassers weern nich tolaten worrn. Bi de Wahlen to’n Volksraat künn de Oppositschoon 2005 bannig dorto winnen. Tohopen hett dat Bündnis knapp 100 vun de tosamen 440 Sitten kregen. In de eersten Wahlrunnen hett sik aftekent, dat de Muslimbröder starker warrt, man de letzte Rund weer dordör tekent, dat Sekerheitskräft mit Gewalt versöcht hebbt, jemehr Anhängers doran to hinnern, in de Wahllokalen to gahn. Twölf Minschen sünd dorbi doodbleven. De Spood vun de muslimsche Bröderschap kummt vun jemehr soziale Anstrengen in de Armenveerdels vun Kairo, wobi de NDP jem gewähren lett. 

=== Butenpolitik ===
Ägypten steiht siet 1989 op de List vun de [[Vereenigte Staaten vun Amerika|USA]] vun jemehr wichtigsten Verbünnten buten de [[NATO]]. Dat heet, dat Ägypten op Nafraag bi enkelte fastleggte amerikaansche [[Rüstung]]sprogrammen gegenöver annere Länner vörtogen warrt, sogor gegenöver vele annere NATO-Liddmaten.

Bi en fief Daag duern Fohrt in’n [[Neeg Oosten|Negen Oosten]] hett de US-amerikaansche Butenministersche [[Condoleezza Rice]] an’n 22. Februar 2006 ehrn Amtskollegen [[Ahmed Abul Ghait]] fraagt, dat he den Weg vun de USA gegen den [[Iran]] un de vun de [[Hamas]] föhrte Regeeren vun [[Palästina]] ünnerstütten deit. Na Diskuschonen mit de düütschen Bundskanzlersche [[Angela Merkel]] un den öösterriekschen Präsident [[Heinz Fischer]] in Berlin un Wien, bi de dat ok üm den Freden in’n Negen Oosten un üm dat iraansch Atomprogramm güng, hett Mubarak an’n 13. März Israel un de Hamaas dorto opropen, foorts mit jemehr Gewalt natolaten un över den Freden to snacken. As de jöödschen Siedlers ut’n [[Gaza-Striepen]] aftogen weern, hett sik Ägypten, Israel un Palästina Mitt vun’n September 2005 eenigt, dat 750 ägyptische Soldaten an de ruchweg 14&nbsp;km langen Grenz twüschen Ägypten un den Gaza-Striepen patrolleeren schüllt.

=== Minschenrechten ===
In Ägypten schall jümmer noch regelmatig [[Folter|foltert]] warrn.<ref>[https://archive.is/20120728132922/www.daserste.de/weltspiegel/beitrag.asp?uid=cd9yiu2ca0d7qvdq Folteropfer berichten] – ARD-Weltspiegel, Sennen vun’n 6. Mai 2007</ref> An’n fakensten warrt vun Slääg, elektrische Slääg, dat Ophangen an Hand- oder Footleden, dat Utdrücken vun Zigaretten op’n Lief as ok verscheden Methoden vun psycholoogsch Folter un Misshanneln bericht. Dorünner ok dat Drauhen mit sexuell Vergahn oder misshanneln vun Fangene oder jemehr Froonslüüd in de Familie.<ref>[http://www.tagesspiegel.de/politik/archiv/26.01.2007/3043681.asp Schläge, Tritte, Elektroschocks] – Tagesspiegel vun’n 26. Januar 2007</ref>

Kritik warrt in de Apentlichkeit nich hennahmen. Man, dorför gifft dat harde Strafen. De [[Minschenrechtsorganisatschoon|Minschenrechtsorganisatschonen]] klaagt över dat harde un kompromisslose Vörgahn gegen Oppositschonelle dör de ägyptische Polizei un de Justiz, sünners ok gegen de [[Blog]]er-Szeen in’t Land.<ref>[http://hrw.org/english/docs/2006/05/09/egypt13337.htm Egypt: Award-Winning Blogger Among New Arrests] – Human Rights Watch</ref> De Statuten vun’n internatschonalen Straafgerichtshoff hett Ägypten ünnerschreven un de UN-Froonrechtskonventschonen ünner Vörbehollen ratifizeert, man dat Tosatzprotokoll to de Froonrechtskonventschoon hebbt se nich ünnertekent.

As in’n Fall vun [[Abu Omar]], hett de Regeeren vun de [[USA]] Ägypten as Twüschenstatschoon bruukt för Lüüd, de vun’n [[CIA]] roovt worrn sünd. Dorför hett se Opdrääg geven ü.a. an de CIA Firma [[Aero Contacts]].<ref>[http://www.blick.ch/news/schweiz/artikel54973 Haftbefehl gegen 26 Personen in Italien Flug nach Ägypten] Blick.ch De List vun [[Henry Habegger]] un [[Beat Kraushaar]] afropen an’n 01. Februar 2007 </ref>

=== Militär ===
De [[Ägyptische Strietkräft|ägyptische Strietmacht]] gellt as de starkste Militärmacht op’n afrikaanschen Kontinent un maakt Ägypten to en Regionalmacht in’n [[Neeg Oosten|Negen Oosten]]. Dat Seggen över de Strietkräft hett de Staatsbaas, de as Kommandant gliektietig ok den hööchsten militäärschen Rang föhrt. De Orginisatschoon vun de Strietkräft löpt in veer Twiegen, wat de dree klassischen Sparten [[Armee]], [[Luftwaffe]] un [[Marine]] sünd un tosätzlich as egen Deelstrietmacht vun’t Militär dat Kommando för’t Luftverdeffenderen. 

In Ägypten gifft dat en dreejohrige [[Wehrplicht]] för Mannslüüd af achtteihn Johren. Vun wegen dat de Inwahnertall so gau anwassen deit, warrt aver nich mehr all Rekruten to’n Deenst togen, as de Tall vun 450.000 aktive Soldaten en Tall vun 800.000 Deenstplichtige gegenöversteiht. Aver de Staat hett butendem noch ruchweg 250.000 paramilitäärsche Kräft, de ünner dat Binnenministerium staht un rantogen warrt, wenn dat üm de Binnere Sekerheit geiht. Mit dat butenpolitische Negerkamen ünner [[Anwar as-Sadat]] hett sik Ägypten den Togang to US-amerikaansche Wapenlevern sekert, wodör in de 1980er Johren  en bedüden Moderniseren vun de Strietkräft dörföhrt warrn kunn.

== Kultur ==
{| class="Tabell" align="right"
|- 
| colspan="8" align="center" | '''Ägyptische Kinospeelfilmprodukschoon'''<ref>[http://www.fafo.at/download/WorldFilmProduction06.pdf Weltfilmprodukschoonsbericht (Uttog)], Screen Digest, Juni 2006, S. 205–207 (afropen an’n 15. Februar 2009)</ref>
|- style="background:#efefef" align="center"
! Johr
! Tall
|- align="center"
| 1975 
| 49
|- align="center"
| 1985 
| 75
|- align="center"
| 1995 
| 13
|- align="center"
| 2005 
| 23
|}
* ''Kiek ok:'' [[Musik vun Ägypten]]

Dat Feernsehn vun de [[Düütsche Well]] sennt siet den 28. Februar 2005 jeden Dag dree Stünnen araabsch Programm över den ägyptischen Satelliten NileSat in’n Negen Oosten.

== Literatur ==
* W. & S. Tondok: ''Ägypten individuell'', Reishandbook
* W. & S. Tondok: ''Ägypten – Das Niltal'', Reishandbook
* Fouad N. Ibrahim, Barbara Ibrahim: ''Ägypten'', WBG-Länderkunde, Darmstadt 2006
''To dat olle Ägypten kiek bi:''
* Jean Bingen (Hrsg.): ''Hellenistic Egypt''. University Press, Edinburgh 2006
* Hermann A. Schlögl: ''Das alte Ägypten.'' (Beck Wissen), München 2003 (knappe Inföhren mit Literatur).
* Lucia Gahlin: ''Ägypten – Götter, Mythen, Religionen.'' Verlag EDITION XXL, 2005 ISBN 3-89736-312-7

== Weblenken ==
{{Commons|Category:Egypt|Ägypten}}
{{Wiktionary}}
* [http://www.sis.gov.eg/ Offizielle Websteed vun de ägyptischen Regeeren]
* [http://www.auswaertiges-amt.de/www/de/laenderinfos/laender/laender_ausgabe_html?type_id=14&land_id=2 Informatschoonssiet vun’t Utwärtige Amt (D) över Ägypten]

== Borns ==
<references />

{{Länner in Afrika}}
{{Navigatschoonsliest Staten in de Araabsche Liga}}

[[Kategorie:Land|Agypten]]
[[Kategorie:Ägypten|!]]
[[Kategorie:Afrika|Agypten]]