Wilhelm Schickard

Wilhelm Schickard

Wilhelm Schickard (* 22. April 1592 in Herrenberg; † 23. Oktober 1635 in Tübingen) weer en düütsch Astronom un Mathematiker. He lehr Hebräisch un Astronomie an de Universität Tübingen. He hett sien Naam ok in de Varianten Schickhart, Schickhard, Schickart, Schickardt un dorut latiniseert Formen bruukt.

Leven

Wilhelm Schickard wurr as Söhn vun den Dischlers Lucas Schickard un de Pfarrersdochter Margarete Gmelin boren un weer de Neffe vun Heinrich Schickhardt. He hett de Klosterschool in Bebenhausen besöcht un wurr 1610 in dat Tübinger Stift upnommen. An de Universität Tübingen kreeg he 1611 den Magistergrad un studder dornah Theologie. Af 1613 weer he as Vikar an mehreren Oorten in Württemberg, bit he 1614 to’n Diakon nah Nürtingen beroopen wurr. Dor hett hüm 1617 Johannes Kepler kennen lehrt, de nah Tübingen kommen weer, um sien Moder in en Hexenprozess to verteidigen. För Keplers Wark Harmonice mundi hett Schickard eenig Koppersteken un Holtsnitte anfertigt.

Da hier afbild Portrait befind sück in de Sitzungssaal 2 vun de Old Botanik (hüüd: Rektorat) in de Universität Tübingen.

1619 wurr he as Perfesser för Hebräisch an de Universität Tübingen beroopen. Bi sien Lehrtätigkeit hett he nah eenfak Verfohren söcht, um den Schölern dat Lehren lichter to maken. So hett he de „Rota Hebraea“ utfunnen, en Dorstellung vun de hebräisch Konjugation in Form vun twee dreibor Schieben, de övernanner leggt wurrn un de jeweilig Formen in Fensters dorstellen deen. För dat Studium vun de hebräisch Spraak hett he dat „Horologium Hebraeum“, de hebräisch Klock, en Lehrbook in Hebräischen in 24 Kapiteln, de jeweils in een Stünn to lehren weern. Dit Book weer dat bekanntst Book vun Schickard un wurr bit to dat Johr 1731 immer weer nee upleegt. 1627 schreev he en Lehrbook in düütsch für dat Lehren vun de hebräisch Spraak, den „Hebräischen Trichter“.

Originalteknung vun Wilhelm Schickard

Nahbau vun de Rekenmaschien vun Wilhelm Schickard

Neben sien Lehramt för Hebräisch hett he sück mit de Astronomie beschäftigt. 1623 hett he en Astroscopium, en ut Papier maakt Kegel, in de sein Binnere de Steernhimmel afbild weer, utfunnen. In dat glieker Johr hett he de eerste Rekenmaschien baut, um astronoomsch Bereknungen lichter to maken. De Maschien beherrsch dat Addeeren un Subtraheeren vun bit to sössstellig Tallen, en „Spiekeröverloop“ wurr dör dat Lüüden vun en Glock anwiest. Um komplexere Bereknungen mögelk to maaken, weern Napiersche Rekenstäbchen (ok Nepersche Stäbchen nömmt) dorup anbrocht. De Konstruktschoon weer bit to dat 20. Johrhunnert verloren un eerst 1960 wurr en funtschoneerende Replik herstellt. Af 1624 fung he an, up sien Reisen dör Württemberg as Schoolupseher för de Latienschoolen, dat Land nee to vermeeten. Dormit hüm dorbi annern ünnerstütten kunnen, schreev he 1629 en Anwiesen, wu künstlich Landtafeln to maken weern.

1631 is de Astronomieperfesser Michael Mästlin storven un Schickard wurr to sien Nahfolger bestellt. He hull vun nu an de astrnooomsch Vörlesungen. En vun sien wichtigst Arbeiten bedraap de Theorie vun de Maandbewegung. To de Bereknung vun de Maandbahn hett he 1631 de „Ephemeris Lunaris“ verapenlicht, mit de man grafisch de Stellung vun den Maand an de Himmel to jeden Tietpunkt bestimmen kunn. He weer en övertüüchten Anhänger vun dat heliozentrisch System un hett to de entsprekende Dorstellung dat eerste Handplanetarium utfunnen, dat up sien Portrait van 1631 afbild is.

Nah de Slacht bi Nördlingen 1634 hebbt kaiserlich Truppen ok Tübingen un mit de Truppen keem de Pest. In’ Harvst 1634 is eerst sien Moder an Misshandlungen dör Suldaten storven, denn sien Fru un sien dree Döchter an de Pest, hüm bleev blots sien Söhn, de neegen Johr old weer. Schickard, de to de Johreswennen sülvst an de Pest krank wurr, aber sück verhaalt hett, gelung dat, sück mit de Besatzungsmacht to arrangeeren. In’ Updrag vun Graf Gronsfeld, de sück för sien mathematischen un mehr noch för sien geodätischen Arbeiten interesseer, führ he van Februar bit Juli 1635 in dat Rebeet Stuttgart–Herrenberg–Tübingen u in dat Rebeet Sinzheim–Bruchsal–Pforzheim Vermessungen dör. Midden Oktober wurr he aber weer krank un is an’ 23. Oktober 1635 storven un wurr an den folgend Dag begraben, sien Söhn de Dag dorup.

Ehrungen

De Maandkrater Schickard wurr all 1651 vun Giovanni Riccioli up sien Maankoort nömmt.

De hier afbild Skizze vun de Rekenmaschien find sück in dat Skizzenbook vun Schickard in de Württembergische Landesbibliothek Stuttgart. Se wurr vun den Tübinger Logiker Bruno von Freytag-Löringhoff 1957 rekonstrueert. Rekonstrueert Exemplare kann man in dat Tübinger Stadtmuseum in de Kornhausgasse, in’t Computermuseum vun dat Wilhelm-Schickard-Institut för Informatik in Tübingen un in’t Arithmeum in Bonn ankiekn. En funktschoonsdüchtigen Nahbau, de as dat Exemplar in dat Tübinger Stadtmuseum ok vun Museumsbesöker bedeent wurrn kann, gifft dat in’t Computermuseum Aaken (CMA). Den Mechanismus vun sien Rekenmaschien kann man ok in dat Heinz Nixdorf MuseumsForum (Computermuseum) in Patterbuorn utprobeeren. Dat nah hüm nömmt Wilhelm-Schickard-Institut für Informatik befind sück an de Eberhard Karls Universität Tübingen. Schickard is Naamsgever vun de Wilhelm-Schickard-Schule in Tübingen (koopmännisch beroplich School) un gellt as en vun de Naamsgever vun dat 1962 grünnd Schickhardt-Gymnasium in Herrenberg.

1989 wurr de 1955 grünnd Forschungssellschap för Uhren- un Feingerätetechnik to Ehren vun Wilhelm Schickard un Philipp Matthäus Hahn in Hahn-Schickard-Gesellschaft für angewandte Forschung e. V. (HSG) umnömmt.

Hüm to Ehren hett de Düütsch Bundspost 1973 en Breefmark rutgeven.

Schriften

• Cometenbeschreibung, Handschrift, 1619
• Hebräisches Rad, 1621
• Astroscopium, 1623
• Horologium Hebraeum, 1623
• Lichtkugel, 1624
• Der Hebräische Trichter, 1627
• Kurze Anweisung, wie künstliche Landtafeln aus rechtem Grund zu machen, 1629
• Ephemeris Lunaris, 1631.

Literatur

Modern Textutgaaven

• Wilhelm Schickard: Briefwechsel, 2 Bde. (Band 1: 1616 – 1632, Band 2: 1633 – 1635), lat.-dt., hrsg. von Friedrich Seck. Frommann-Holzboog, Stuttgart-Bad Cannstatt 2002, ISBN 978-3-7728-2162-2

Sekundärliteratur

• Siegmund Günther över Schickard in de Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Bd. 31, Duncker & Humblot, Leipzig 1890, S. 174 f.
• Friedrich Seck över Schickard in de Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 22, Duncker & Humblot, Berlin 2005, S. 727.
• Friedrich Seck (Hrsg.): Wilhelm Schickard. 1592–1635. Astronom, Geograph, Orientalist, Erfinder der Rechenmaschine. J. C. B. Mohr (Paul Siebeck), Tübingen 1978, ISBN 3-16-939772-9, (Contubernium 25), online.

Weblenken

Wilhelm Schickard. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• Schickard in de Katalog vun de Deutsche Nationalbibliothek
• Schickard in MacTutor History of Mathematics archive (engelsch)
• Schickard in VD17
• Biografie vun Wilhelm Schickard (Universität Tübingen)
• Video-Tutorial mit Bedienung un Rekenbispeel mit en interaktiv 3D-Modell. Frank Hanisch Verlag, Tübingen, 2008.
• Online-Simulation der Schickard'schen Maschine mit Hülp vun JavaScript
• Biografie Hier kann man ok en Beschrieven vun de Rekenmaschien un en Simulation vun de Rekenmaschien as Windows-Programm finnen.
• Biografie
• Personennaamdatei