Weerm

Weerm (düütsch: Werdum) is en Gemeend un Luftkuroort in de Samtgemeend Esens in‘ Landkreis Wittmund in Neddersassen. Weerm is 18.45 km² groot, an’ 31.12.2010 harr de Oort 716 Inwahner.

Geografie

Weerm liggt in dat Harlingerland in Oostfreesland blots wenig Kilometer achter de Nordseediek. De Küstenoort Neeharlingersiel liggt etwa veer Kilometer nöördlich, un Esens etwa söben Kilometer westlich vun Werdum. In Richt Süüden liggt de Oort Buttfoor.

Werdum is över de Kreisstraat 16 ööstlich vun Esens to erreichen.

Historie

All 1191 wurr ööstlich vun dat Dörp in den Oortsdeel Edenserloog en Borg vun de Herren von Werdum erricht, de bit hüüd bewahnt is. Nah en Överleevern stunn all vörher en Borg vun dat inflootriek Hööftlingsgeslecht up de Warft vun de St.-Nikolai-Kark. Oorkundlich erwähnt wurr de up Warften erricht Siedlung eerstmals 1297. Dormals leeg Weerm an‘t Meer un harr en Haben. Man nimmt an, dat an de Stäe vun den hüüdigen Hoff Kapkehörn dat Weermer Siel leegen hett. De Oort Weermer Olddiek wiest dorup hen, dat dicht bi sien Reeg vun Hööf, vermutlich an‘ Verloop vun de hüüdig Landstraat, eenstmals en Diek, Weerm vör dat Meer schuult hett.

De Borg

De Borg in‘ Oortsdeel Edenserloog

De Borg wurr in‘ Middelöller up en Warft in‘ Weermer Oortsdeel Edenserloog baut. De Familie von Werdum, de sien bekanntst Liddmaat Ulrich von Werdum (*1632; † 1681) weer, leet de Borg eenst mit Wehrtoorns bauen un mit en Watergraven umgeven. In‘ Süüden befunn sück de Togang. Later wurr de Borg as landwertschaplich Bedriev nutzt, worbi Anfang vun dat 18. Jorhunnert de Wahntorrn afbraken wurr. De erhollen Westflögel stammt noch ut dat Middelöller. Hüüd is de in Privatbesitt befindlich Borg bewahnt un kann siet Sömmer 2009 besichtigt wurrn..

Ut den Dartigjohrigen Krieg gifft dat Överleeferungen, de seggen, dat de Borg vun de Mansfeldern belagert weer. De Weermer in de Borg wull man dör Uthungern to Övergaav vun de Borg dwingen. Aber mit de List, dat se hör letzten Schinken mit en Stang ut de Schösteen herut to wiesen, um so to doon, as wenn man noch noog Levensmiddel harr, trucken de Mansfelder af. Se hebbt woll wirklich glöövt, wat de Weermers hör vörgaukelt hebbt. Dat sall vundaag noch en Deel vun dissen Schinken in de Borg verwohrt weern.

Weermer Möhlen

Weermer Möhlen 2009

De Weermer Ulrich von Werdum schreev up latiensch de Historie vun de Familia Werdumana. Dorin schrifft he ok över de to de Borg in Edenserloog hörrn Eerdholländer, de Koornmöhlen, de de Borgherr 1748 up en Warft bauen leet. Aber ok all vördem stunn dor en Bockwindmöhlen, de wohrschienlich all vör dat 16. Johrhunnert vun den Borgherrn erricht wurrn weer. Dorto gifft dat tominst en Henwies in en Testament ut dat Johr 1491, in dat en Möhlenhuus vermaakt wurr. En Verdrag van 1549 seggt, dat twee Bröers je de Hälft vun den Erdrag vun en Möhlen kreegen. In’t Harlingerland wurr dormals meestens Garst anbaut, wat den Bau vun Möhlen nödig maken dee. Enn‘ vun dat 17., Anfang vun dat 18. Johrhunnert geev dat immer weer Striedereen, well in welker Möhlen sien Koorn mahlen laaten sull. Aber Fürstin Christine Charlotte hett sück dörsett, datt gemeenschaplich all Möhlen dör jeden Inwahner nutzt wurrn kunnen.

De Weermer Möhlen muss nah en swoor Stormschaden 1802 kumplett nee upbaut wurrn, so dat se dorum hüüd nich de glieker is, as de de 1748 erricht wurrn is. In‘ Gegensatz to de meest anner Windmöhlen weer de Weermer Möhlen bit 1929 in‘ Familienbesitt vun den Borgherrn, de de ok betallt hebbt. Man nimmt an, dat de Eerdholländer vun Weerm en vun de eerst Möhlen in Oostfreesland weer, de to dat Mahlen erricht wurrn is. De meest Möhlen harrn blots en Genehmigung to’n Pelden (pellen/schillen). Hier wurrn mit en Steen de Spelze vun de Garst pellt, nich aber tüschen twee Steen dat Koorn schrotet. En Steen to dat Pelden is aber ok noch vörhannen, so dat villicht eenmal nahträglich en Peldegang inbaut wurrn is. Ok sünd 1828 Inkünfte as Peldelohn erwähnt.

Siet 1929 is de jetzige Möhlen in Besitt vun de Familie Post, de hüüd de togehörig Backereee bedrifft. Nahdem en Orkan en Flögelpoor afreeten harr, hett de nee Besitter beid Flögelpooren nee makt. 1960 wurr de windbedreeven Möhlenbedriev instellt. 1967 hett man de Möhlen eerstmals saneert. In‘ November 1972 is bi en Orkan weer en Flögel afbraken, de Schaden kunn aber mit Hülp vun Spenden behaben wurrn. De hüüd direkt an de Straat stahn Möhlen is nu free to besichtigen un siet 1976 as lüüt Heimatmuseum inricht. Sietdem wurrd immer in‘ Sömmer en Möhlenfest makt, de Gewinn, de dorbi makt wurrd kummt de Erhollen vun de Möhlen togood. 2001 keem de Nahricht, dat de Eerdholländer vör den endgültigen Verfall stahn dee, wenn nich sofort entsprekend Restaurationsmatnahmen ergreepen wurrn. Mit Geld vun‘ Landkreis Wittmund (10.750 Düütsch Mark), Land Neddersassen (215.000 Düütsch Mark), Geld ut ansammelt Spennen un Möhlenfesten (20.000 Düütsch Mark) kreegen se dat henn, dat se de Möhlen 2002 för 420.000 Düütsch Mark grundsaneert wurrn kunn. Nu kann man ok Möhlenaktien koopen, de bit hüüd as Spendenbidrag för de Möhlen köfft weern könnt. De Möhlen is vun de Gemeend för 35 Johr in Pacht nommen un för de Apenlichkeit vull togänglich. Siet September 2002 kann kann ok weer mit Windkraft mahlt wurrn un de Brööt in der Backeree Post köfft weern. Neben de Möhlen wurr 1993 de old Schmee vun de Familie Eden originalgetrüe weer upbaut, nahdem se an de Hoogewarfstraat afbaut wurrn weer.

St.-Nicolai-Kark

St.-Nicolai-Kark vun de ev.-luth. Karkengemeend Weerm

De Historie vun de up en Warft erricht St.-Nicolai-Kark geiht bit in dat 13. Johrhunnert torüch. . Se is de Kark vun de ev.-luth. Karkengemeend Weerm, to de ok Neeharlingersiel hörrt. Nammgevend weer Bischop Nikolaus von Myra, de to disse Tiet as Schuulpatron vun Schipper un Kooplüüd verehrt wurr. Süüdlich vun de Kark slutt sück de Karkhoff an. De erste Karkweehn is för dat Johr 1327 betüügt. 1476 is de ööstlich gotische Chor, de hüüdig Altarruum, anbaut wurrn. De privat stift Kanzel keem 1670 dorto. De Toorn wurr eerst 1756 bit 1763 baut. 1796 wurr dat Altarbild malt un 1897 de Örgel vun Johann Diepenbrock inbaut. Tüschen 1982 un 1989, as ok 2002 wurrn umfangriek Restaurierungen vörnommen.

Politik

Weerm is staatlich anerkannt Luftkuroort. De Gemeenderaat besteiht ut negen Raatsliddmaaten. Nah den Tweeten Weltkrieg harr Weerm man blots free Börgermeester. De eerste weer de in Noordweerm wahnend Wilhelm Janssen, eerst vun de engelsch Besatten insett un bi Wahlen bit 1972 bestätigt. Van 1972 bit 1994 wurr de Gemeend vun Börgermeester Ferdinand Eden führt. In’ August 1994 is Eden ut gesundheitlich Grünnen torüchtreden. De Gemeenderaat hett denn an’ 19. August 1994 Friedhelm Hass to’ Raatsvörsitter, ehrenamtlich Gemeendedirekter un Börgermeester wählt. Aktuell (2020) is René Weiler-Rodenbäck Börgermeester.

Wappen

Dat Wappen vun de Gemeend wiest in den böveren Deel vun dat Schild de Borg Edenserloog up geelen Grund. Dorünner is en Möhlensteen afbildt, de de noch erhollen un 2002 dör de Gemeend resatureert Koornwindmöhlen van 1748 symboliseert. Inrahmt wurrd de Möhlensteen vun de Früchtähren, de up de Bedüüden vun de Landwertschap in de Vergangenheit henwiest. Möhlensteen un Ähren sünd up blau Grund afbildt, wobi dat Blau up dat Meer henwiest, dat nich wiet vun Weerm af is. Dat Blau to dat in den Achtergrund vun den böveren Deel verlöppt wellenförmig.

Gleedern vun de Gemeend

To de Gemeend hörrn neben Weerm de Oortsdeelen Edenserloog un Gastrieg. Wiedere Deelen sünd Groot Husum, Lütt Husum, Anderwarfen, Wallum un dat lütt Warfdörp Noordweerm. De Oortskarn Weerm is siet 2000 prädikatiseert Luftkuroort. De Butenberiek is siet 1993 staatlich anerkannt Erholungsoort.

Hüüdig Charakter

Weerm, Ansicht vun Westen

Küstenbrooeree

Freewillige Fuerwehr

Kultur un wat antokieken is

De Windmöhlen ut dat Johr 1748 mit siet 1976 dorin vörhannen Heimatmuseum un de St.-Nicolai-Kark ut dat 13. Johrhunnert sünd Tüügen vun de Historie vun Weerm, ebenso as de in’ Privatbesitt befindlich Borg in den Oortsdeel Edenserloog ut dat Middelöller mit öller Gewölbe. Weerm hett in zentraal Oortslaag en Huusdeertenpark, in dat siet 1998 hööftsächlich vun’t Utstarven bedroht Huusdeertenrassen wiest wurrn. Dorto gifft dat noch en kostenfree togänglich Kneipphall, en Brooeree mit Beerstuuv as ok wieder Freetietanlagen, as Tennisplatz, Fitnesscenter, en Minigolfplatz un eenig Speelplatzen. Ok en eegen Fuerwehr hett Weerm.

Wertschap

De ländlich Oort Weerm leevt vun en beeten Landwertschap un in’ hohen Maat vun’ Tourismus. Dat gifft ganze Ferienhuus-Siedlungen mit entsprekend Infrastruktur as bispeelswies en Touristeninformatschoon, Kuranlagen, Ladens un Lokalitäten. As Luftkuroort heevt Weerm en Kurtaxe, för de man en Kurkoort kriggt, de ok an mehreren Öörd an de Noordseeküst gellen deiht.

Sport

De SV Werdum is de gröttste Sportvereen in den Oort. De hett meest so völ Liddmaaten as Weerm Inwahner hett. Neben Football wurrd dor Dischtennis, Fitness, Jiu Jitsu, Turnen, Kegeln usw. anboden.

Weblenken

Werdum. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• www.werdum.de