De Born vun Somalia wiesen.

{{Infobox Land |
|NAAM_INHEEMSCH = 
'''{{lang|so|Jamhuuriyadda Soomaaliya}}'''<br />
'''{{lang|ar|جمهورية الصومال}}'''<br />
'''{{lang|ar-latn|Dschumhūriyyat aṣ-Ṣūmāl}}'''<br />
Republiek Somalia
|NAAM = Somalia
|NAAM_ENGELSCH = Somalia
|WAHLSPRÖÖK = 
|FLAGG =Flag of Somalia.svg
|WAPEN =Coat of arms of Somalia.svg
|HYMNE = ''[[Somaliyaay toosoo]]''
|AMTSSPRAKEN = [[Somali (Spraak)|Somali]], [[Araabsch]]<ref name=TFC>[http://www.somalia.cc/article_read.asp?item=6 The Transitional Federal Charter of the Somali Republic]</ref>
|HÖÖFTSTADT = [[Mogadischu]]|BGR=2|BMIN=04|NS=N|LGR=45|LMIN=22|EW=O
|GRÖTTSTE_STADT = [[Mogadischu]]
|STAATSFORM = [[Republiek]]
|BAAS_TITEL = [[Präsident]]<br />[[Premierminister]]
|BAAS = [[Sharif Sheikh Ahmed]]<br />[[Omar Abdirashid Ali Sharmarke]]
|GRÖTT =637.657
|PERZENT_WATER = ?
|INWAHNERS_AFSCHÄTZT =7,5 bit 12,9 Millionen 
|INWAHNERS_AFSCHÄTZT_JOHR = 2009
|INWAHNERS_TELLT = 
|INWAHNERS_TELLT_JOHR = 
|INWAHNERSjeKM2 = 13,9
|BBP_JOHR = 2008
|BBP = Weertschop is ut'neen fullen
|BBPjeKOPP =
|UNAFHÄNGIGKEIT_TYP = 
|UNAFHÄNGIGKEIT = 1960
|GELDSOORT = [[Somalia-Schilling]] 
|GELDSOORT_SYMBOL = 
|GELDSOORT_AFK =SOS
|TIETREBEET = [[Coordinated Universal Time|UTC]]+3
|AFSTANDtoWELTTIET = +3
|TIETREBEET_SOMMER = 
|AFSTANDtoWELTTIET_SOMMER = +3
|TLD = .so
|ISO3166 = 
|VÖRWAHL = +252
|FOOTNOTEN =
|KOORT=Somalia in its region (claimed).svg
}}
'''Somalia''' ([[Somali (Spraak)|Somali]]: ''Soomaaliya''; الصومال aṣ-Ṣūmāl) is en Land ganz in’n Osten vun Afrika, an dat [[Hoorn vun Afrika]]. In’n Osten grenzt dat an den [[Indische Ozeaan|Indischen Ozean]], in’n Norden an den [[Golf vun Aden]], in’n Westen an [[Dschibuti]] un [[Äthiopien]] un in’n Süden an [[Kenia]]. De Naam vun dat Land kümmt vun dat Volk vun de [[Somali (Volk)|Somali]] vun her. Dor höört de meisten Inwahners to un ok in de Länner ümto leevt düt Volk. Somalia is tostanne kamen, as de beiden [[Kolonie (Politik)|Kolonien]] [[Britisch Somaliland|Britisch-]] un [[Italieensch Somaliland]]  tohopenslaten wurrn sünd. De beiden sünd [[1960]] unafhängig wurrn. Vun den Momang af an, dat [[Siad Barre]] sien autoritäre Regeerung [[1991]] afsett wurrn is, hett dat Land in en [[Börgerkrieg]] leevt un dat hett bit to’n Upstellen vun en Regeerung för’n Övergang in dat Johr [[2000]] keen Regeerung geven, de annerwegens gellen laten wurrn is. De Regeerung för’n Övergang hett avers bloß in en Deel vun dat Land dat Seggen. De Norden vun Somali is vun [[1991]] af an unner den Naam [[Somaliland]] in’n Grunne unafhängig. Man buten Somalia warrt Somaliland as en egen Natschoon nich gellen laten. In grote Delen vun den Rest vun’t Land regeert [[Clan (Ethnologie)|Clans]], Kriegsherren un annere Lüde. En Reeg vun düsse Kuntreien, as  [[Puntland]], [[Galmudug]] un [[Maakhir-Staat|Maakhir]] streevt ok offiziell na Sülvstännigkeit oder Unafhängigkeit. Vunwegen düsse Lage warrt Somalia vun 1991 af an to de Staten tellt, de ut’neen fullen sünd. 

De [[Hööftstadt]] is [[Mogadischu]].

== Geographie ==
Somalia liggt in’n Osten vun [[Afrika]], an dat [[Hoorn vun Afrika]] up de [[Somali-Halfinsel]]. In’n nöördlichen Deel vun dat Land liggt dat [[Somali-Hoochland]] mit Bargen twuschen 900 un 2.100 m över [[NN]]. De hööchste Barg is de [[Shimbiris]] mit 2.416 m. Na Süden to is Siedland, wat in’n Döörsnitt bi 180 m hooch liggt. De [[Stroom (Water)|Ströme]] [[Jubba (Stroom)|Jubba]] un [[Shabeelle]] ehre Borns liggt in [[Äthiopien]]. Denn fleet se dör Somalia sien Süden un dör de [[Somali-Wööst|Somali-Wösten]] un münnt in den Indischen Ozean. De Küst is bi 2.720 km lang. 

In Somalia speelt de [[Monsun]] en Rull. Dat ganze Johr över is dat heet. Regen fallt bloß hen un wenn mol, man Dröögtieden gifft dat stadig wedder. In de Bargen un an de Küst is dat küller, man suß liggt de Temperaturen över Dag bi 30 bit 40&nbsp;°C. Vunwegen den süüdwestlichen Monsun is in de Tied vun Mai bit Oktober in de Gegend vun [[Mogadischu]] dat Klima tämlich mild. Vun Dezember bit Februar hen is dat Klima wedder mild, dütmol vunwegen den noordöstlichen Monsun. In de so nömmte „Tangambili“-Tied twuschen de beiden Monsunen (Oktober bit November un Märt bit Mai) is dat heet un natt. 
Gröttere Städer in Somalia sünd  [[Mogadischu]], [[Hargeysa]], [[Merka]], [[Berbera]], [[Boosaaso]] un [[Kismaayo]].

== Inwahners ==
[[Bild:Somali children.JPEG|thumb|left|Kinner ut Somalia]]
Dat kann nich seggt weer, wo veel Somaliers dat nipp un nau gifft. Dat Volk is to’n lesten Mol in de 1980er Johren tellt wurrn. Nu gifft dat ganz verschedene Tahlen, de hüde nömmt weert. Dat langt vun 9.832.017<ref WFB">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/so.html CIA World Fact Book zu Somalia]</ref> bit 12.937.910<ref "wg">[http://bevoelkerungsstatistik.de/wg.php?x=&men=gpro&lng=de&dat=32&geo=-188&srt=npan&col=aohdq&geo=-1 bevölkerungsstatistik.de över Inwahnertahlen in Afrika] (2009)</ref> Inwahners. De [[Vereente Natschonen|Vereenten Natschonen]] gaht man bloß vun 7,5 Mio. Inwahners ut.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/8219735.stm BBC News: Half of Somalis need aid, says UN], 25. August 2009</ref>

Hüdigendags leevt bi 60 % vun all Somaliers as [[Nomaden]]. Bi 25 % sünd [[Bueree|Buern]]. Se sitt in de fruchtborsten Gegenden vuun dat Land twuschen de Ströme Shabeelle un Jubba. De Rest vun bi 15 – 20 % leevt in Städer. Enn [[2007]] sünd mehr as 1 Mio. Somaliers vun Huus un Hoff jaagt wurrn.
<ref>[http://www.unhcr.org/news/NEWS/474306b24.html UNHCR: Number of displaced in Somalia tops 1 million mark]</ref>.

=== Völker ===
Somalia is lange Tied as en Land ankeken wurrn, wo dat nich veel Ünnerscheden geev mank de Inwahners. All kemen se, so dach man, vun datsülvige Volk vun de [[Somali (Volk)|Somali]]. Man siet den [[Börgerkrieg]] is düütlich wurrn, dat dat unbannigen Striet mank de verscheden [[Clan (Ethnologie)|Clans]] vun de Somali un ok mank de Somali un Minnerheiten, sunnerlich in Süüdsomalia, gifft.<ref>Catherine Besteman: ''Unraveling Somalia – Race, Violence, and the Legacy of Slavery'', University of Pennsylvania Press 1999, ISBN 978-0-8122-1688-2</ref>

=== Somali-Clans ===

Dat bedüdenste un gröttste Volk sünd de [[Somali (Volk)|Somali]]. Se siedelt ok in Oost-Äthiopien ([[Somali-Region]]), [[Dschibuti]] un Noordoost-[[Kenia]]. So, as dat hüdigendags utsütt, stammt se vun verscheden Völker af, de sik vermischt hefft, as vun afrikaansche [[Kuschiten]], vun [[Arabers]] un [[Persers]].
[[File:Pembe la fedheha.png|thumb|.]]

För Politik un Sellschop in Somalia sunnerlich wichtig is dat [[Clansystem vun de Somali]]. Wohrschienlich is dat tostanne kamen unner Indruck vun de Stamm-Sellschop bi de Arabers. Över sien Vadder siene Linie höört jedeen Somali to en Stamm oder Clan. De fiev groten Clanfamilien oder Stämm ''(qaabiil)'' sünd:

* [[Hawiye]] 
* [[Isaaq]] 
* [[Darod]] 
* [[Rahanweyn]] (oder Digil-Mirifle) 
* [[Dir (Clan)|Dir]] 

As „echte Somali“ oder ''Samaal'' gellt de Dir, de Darod, de Isaaq un de Hawiye. Se leevt as Nomaden. De Rahanweyn weert as „unechte Somali“ oder as ''Sab'' ankeken. Se leevt as Buern un blievt up Huus un Hoff sitten. Dorüm gellt se, just so, as en Reeg vun Minnerheiten bi en Deel vun de Samaal nich so veel, as de annern un mütt in de Sellschop ok Nadelen hennehmen. 

Jeden vun düsse Clanfamilien oder Stämm fallt ut’neen in en unbannige Tahl vun Subclans un „Geslechter“ (Somali: : ''reer'', wat „Lüde ut“ oder „Kinner vun“ bedüden deit). Dat sünd denn jummers en paar Hunnert bit Dusend Mannslüde.

=== Minnerheiten ===
[[Bild:Somalia farmers.jpg|thumb|Bantu-Buernfroen bi Kismaayo, 1993]]

Bi 15 % vun de Inwahners tellt nich to de Somali. Dor höört de verscheden Völker vun de Swarten in Süüdsomalia to. Alltohopen weert se vun de Somali ''Jarir'' („Kruushaar“, „Harthaar“) nömmt. Siet de 1990er Johren sünd se as [[Bantu vun Somalia]] bekannt. To’n Deel stammt se vun [[Slaveree|Slaven]] af, de dor in dat [[19. Johrhunnert]] hensleept wurrn sünd, bi annere Gruppen, as de [[Shidle]] kann dat ok angahn, dat se vun Inwahners ut Somalia afstammt, de dor vör de Somali leevt harrn.

== Spraken ==
Wichtigste Spraak in Somalia is dat [[Somali (Spraak)|Somali]] (egen Naam ''Af-ka soomaali-ga''). Dat is en [[Oostkuschitische Spraken|oostkuschitische Spraak]] ut den Twieg vun de [[Kuschitischen Spraken]]. Dor höört dat mit to de [[Afroasiaatsche Spraken|Afroasiaatschen Spraken]]. Um un bi 12 Mio. Minschen in Somalia un umto snackt Somali. Ok meist all Minnerheiten in Somalia snackt Somali. 

As Spraken vun Hannel un Bildung weert ok [[Araabsche Spraak|Araabsch]] un, vun de [[Kolonialtied]] af an, [[Engelsch]] un [[Italieensch]] bruukt. En lüttjen Deel vun de somaalschen Bantu hett de [[Bantuspraken|Bantuspraak]] [[Zigula (Spraak)|Zigula]] bi behollen. 
Lange Tied is Somali bloß man mündlich wietergeven wurrn. Eerst [[1972]] is en [[Standardspraak]] un en Schrift för dat Somali utarbeit’ wurrn. De Regeerung unner [[Siad Barre]] hett dat denn to’e [[Amtsspraak|Amtsspraken]] maakt. Grundlaag för dat Standardsomali is de [[Dialekt]] ''Maha Tiri (Maxaa Tiri)'' ween, de sunnerlich in’n Norden snackt warrt. De annere grote Twieg vun dat Somali is ''[[Maay]]'', wat in’n Süden snackt warrt. Denn gifft dat noch en Reeg vun Dialekten. 
In de vörlopige Verfaten vun [[2004]] sünd as offizielle Spraken Somali (Maay un Maha Tiri) un Araabsch fastleggt wurrn, dorto as Arbeistspraken noch Engelsch un Italieensch.

== Bildung ==
Um un bi 13 % vun de Jungs un 7 % vun de Deerns gaht na School. 

== Religion ==
[[Bild:Merca minaret moonrise.jpg|thumb|Maand un Minarett in [[Merka]]]]
De Inwahners vun Somalia höört bi 100 % to den [[Islam]] to. Dor höört se to den Twieg vun de [[Sunni|Sunniten]] bi un dormank wedder to 80 % to de [[Schafiiten]] un to 20 % vun de [[Hanafiten]]. Dat gifft bloß man en ganz lüttje Tahl vun [[Christendom|Christenlüde]]. Meist höört se to de [[Äthiopisch-Orthodoxe Tewahedo-Kark]]en.

== Belegen ==
<references/>

{{Länner in Afrika}}
{{Navigatschoonsliest Staten in de Araabsche Liga}}

[[Kategorie:Somalia]]