Plankton
Plankton (ooldgr. πλαγκτόν „wat biestert“, „wat rumdreven warrt“) is de Naam for Organissen, de in dat Water leevt un mit den Stroom mitswemmen doot. Leevwesen, de ok gegen den Stroom gegenan swemmen könnt, weert Nekton nömmt. De systemaatsche Planktonforschung hett anfungen mit den Seebiologen Johannes Peter Müller, de vun 1846 af an up Helgoland bigahn is un hett düsse Organissen unnersocht. He hett dat Plankton dormols „Updrift“ nömmt.[1]`Bannig wichtig is ok de Seeforscher Victor Hensen ut Kiel: He hett 1889 de eerste wetenschoppliche Expeditschoon anföhrt, de sik bloß mit Plankton befaten dö.
Wo Plankton vorkamen deit
[ännern | Bornkood ännern]In Water gifft dat Plankton meist allerwegens. Man, vunwegen, datt bloß man wenig Nehrstoffe vorkaamt, weert de meisten Seerebeden as ökoloogsche Wösten ankeken. Wenn in stille Binnenwaters un Ströme to veel Nehrstoffe tohopenkaamt, wasst dat „Plantenplankton“ unbannig an un dat kann passeern, datt dat Water „umkippen“ deit. Söötwaterplankton warrt „Limnoplankton“, Soltwaterplankton warrt „Haliplankton“ nömmt.
Wie groot dat Plankton is. Phytoplankton un Zooplankton
[ännern | Bornkood ännern]Plankton gift dat in all Farven un Grötten. Wenn de enkelten Organissen lüttjer sünd, as man 4 µm, warrt vun Pikoplankton snackt. In düssen Plankton gifft dat sunnerlich Picozoa. In nehrstoffarme Gemarken vun kole Küstenseen könnt se dor bit hen to 50 % vun de Biomasse utmaken. Picozoa sünd so lüttjet, datt se unner’t Lichtmikroskop meist nich to sehn sünd.
Annere, man luerlüttje, Organissen (4 µm bit 40 µm) weert to dat „Nanoplankton“ (ok „Nannoplankton“) hento rekent. De lüttjesten Formen sünd Bakterien. Dor passt bit hen to 2 Mio. vun up een Teelöpel. Ok bi dat Plantenplankton (“Phytoplankton”) sünd de enkelten Deele meist lüttjer, as de Döörmeter vun en minschlich Haar (bi 0,1 mm).
Ok bi dat Deerterplankton („Zooplankton“) gifft dat luerlüttje Formen. Man up de annere Sieten höört dor ok Quallen to, de bit hen to 9 m groot ween könnt un de nich gegen den Stroom gegenan swemmen könnt. Se weert, as dat lüttjere Plankton, mit den Stroom verdreven. De middelgroten Aarden weert „Mesoplankton“, de groten „Makroplankton“ un de unbannig groten „Megaloplankton“ nömmt.
Dat Plankton warrt unnerscheden in:
- Bakterioplankton, as Kokken un Staffbakterien, as Bacillus, Escherichia un Vibrionen.
- Plantenplankton („Phytoplankton“): Kieselalgen (Bacillariophyta), Gröönalgen (Chlorophyceae), Dinoflagellaten (Dinoflagellata) etc.
- Deerterplankton („Zooplankton“): Allerhand Eenzellers (Protozoa): (Acantharia, Foraminiferen), Rotatorien, Pielwörmer, de Larven, man ok adulte Deerter vun de Veelbössen, Fische, allerhand Kreefte un ehre Larven (mit Krill dormank), en Reeg vun Insektenlarven, Larven vun Stekelhüters (u. a. Seesteerns), Musseln un Manteldeerter (Tunicaten).
All Leevwesen in dat Plankton, de keen Photosynthees bedrievt, man annere Organissen freet, weert to dat Zooplankton torekent. Dor warrt bi unnerscheden twuschen herbivore un carnivore Aarden. To dat herbivore Plankton weert de Aarden rekent, de sik vun dat Plantenplankton nehrt. Zooplankton, datt anner Zooplankton fritt, warrt carnivor (Fleeschfreter) nömmt.
As Freten for Fisch, Seevagels un annere Leevwesen in de See speelt dat Plankton en grode Rull. Wenn dat in de Seen bi de Arktis keen Plankton geev, denn so harrn de unbannig groten Planktonfreters, as all Bartenwale, u. a. de Blauwal un de Finnwal, nix to bieten. Roderfootkreefte ut dat Geslecht Calanus billt, tohopen mit den Krill, en unbannig grote Biomasse mank dat Deerterplankton.
Literatur
[ännern | Bornkood ännern]- Jörg Ott: Meereskunde. Tweede Uplage. UTB, Stuttgart 1996, ISBN 3-8252-1450-8.
- Ökologie. dtv-Atlas 1998
- Christian Sardet: Plankton: Wonders of the Drifting World. The University of Chicago Press, 2015. ISBN 978-0-226-18871-3 (Print); ISBN 978-0-226-26534-6 (eBook)
Belege
[ännern | Bornkood ännern]- ↑ Johannes Peter Müller htt düssen Naam dormols up Vörslag vun [Jacob Grimm]] bruukt.
