Latermünner

Latermünner; Neemünner

Domään:	Eukaryota
ahn Rang:	Amorphea
ahn Rang:	Opisthokonta
ahn Rang:	Holozoa
ahn Rang:	Veelzellers (Metazoa)
Afdeel:	Geweevdeerter (Eumetazoa)
Ünnerafdeel:	Tweesiedendeerter (Bilateria)
Böverstamm:	Latermünner (Deuterostomia)

Wetenschoplich Naam

Deuterostomia

Grobben, 1908

De Latermünner oder Neemünner, ok Latermunden oder Latermunnen, (Deuterostomia) sünd en Stamm mank de Tweesiedendeerter (Bilateria). De wichtigsten Taxa mank de Latermünner sünd de Snarendeerter (Chordata, dormank de Söögdeerter un ok de Minsch) un de Stekelhuutdeerter (Echinodermata). Twee Kennteken sünd bi all Latermünner to finnen: Eenmol, wie dat mit den Oormund fudder geiht, wenn de Embryos wassen doot. Bi de Latermünner warrt dor de Oormund to’n Achtergatt bi ummuddelt un de Mund warrt ganz nee billt (Deuterostomie). Dat tweede Kennteken is, datt dat Zentralnervensystem (ZNS) up de Ruggensieden liggt. Bi de annere Grupp mank de Tweesiedendeerter, dat sünd de Ehrdermünner (Protostomia) warrt de Oormund, just annersrum, to’n Mund, un dat Achtergatt warrt nee billt. Todem liggt dat ZNS up de Buuksieden.^[1]

De latere Mund as Kennteken

Nadem de Saak mit de Latermünner rutkamen weer, is se bruukt wurrn, un de Deertergruppen vun de Ruggensnarendeerter (Chordata), Kragendregers (Hemichordata) un Stekelhuutdeerter (Echinodermata) sünd all tohopenfaat wurrn to en Grupp vun gemeensam Herkamen. Düsse Grupp hett den Naam vun „Latermünner“ (Neemünner, Tweedmünner) oder „Deuterostomia“ kregen, na ooldgreeksch Δεύτερο deutero ‚tweet-‘ un Στόμα Stoma ‚Mund‘). Man dat gifft noch annere Deerter, dor wasst de Embryos, as bi de Latermünner: Ok Pielwörmer (Chaetognatha) billt ut den Oormund eerstmol dat Achtergatt ut un later den Mund. Just so geiht dat ok bi de wecken Kranz-Föhlspiete (Lophophorata), Snarenwörmer (Nematomorpha) un Liddfööt (Arthopoda). Johrteinte lang hefft de Forschers nich wusst, ob düsse Deerter to de Latermünner tellt weern schollen.

Nu is avers mit Hölp vun de Molekularbiologie rutsuert, datt Ruggensnarendeerter, Kragendregers un Stekelhuutdeerter worratig en gemeensam Herkamen hefft. De annern Gruppen höört dor avers nich mit to. De ehre Latermünner sünd unafhängig vun düsse Gruppen na en Analogie entwickelt wurrn.

Systematik

Ütere Systematik

De Latermünner sünd en Grootgruppen mank de Veelzellers. Ehr Sustertaxon sünd de Ehrdermünner (Protostomia). Tohopen mit de sünd se tosamenslaten in de Grupp vun gemeensam Herkamen vun de Nephrozoa. De Nephrozoa weert mit de Xenacoelomorpha tohopenfaat to de Tweesiedendeerter (Bilateria).^[2] De Tweesiedendeerter könnt mit de Swammdeerter (Porifera), Platendeerter (Placozoa), Ribbenquallen (Ctenophora) un Neteldeerter (Cnidaria) tohopenslaten weern in de Grupp vun de Veelzellers (Metazoa). De Veelzellers sünd dat Sustertaxon vun de Kragenpietschendeerter (Choanomonada). Hen un wenn weert Veelzellers un Kragenpietschendeerter ok tosamennahmen un eenfach Deerter (Animalia) nömmt.

Ütere Systematik vun de Latermünner

Animalia (Deerter)
- Choanomonada (Kragenpietschendeerter)
- Metazoa (Mehrzellers)
  - Porifera (Swammdeerter)
  - Placozoa (Platendeerter)
  - Ctenophora (Ribbenquallen)
  - Cnidaria (Neteldeerter)
  - Bilateria (Tweesiedendeerter)
    - Xenacoelomorpha
    - Nephrozoa
      - Protostomia (Ehrdermünner)
      - Deuterostomia (Latermünner)

Binnere Systematik

En Reeg vun Deertergruppen weert to de Latermünner hento rekent. Mank jem gifft dat fiev, de leevt hüdigendags noch, de sünd also rezent. Na de Taxonomie warrt elke Grupp as Stamm oder Unnerstamm ankeken. Se könnt nochmol in twee Gruppen vun gemeensam Herkamen updeelt weern, vunwegen datt se gemeensame Kennteken wiesen doot. Twee Stämm weert dor to de Ambulacraria un dree to de Ruggensnarendeerter (Chordata) insorteert.

Grootgruppen vun de rezenten Latermünner

Ambulacraria
- Echinodermata (Stekelhuutdeerter)
- Hemichordata (Kragendregers)

Chordata (Ruggensnarendeerter)
- Acrania (Schädellose)
- Olfactores
  - Tunicata (Manteldeerter)
  - Craniata (Schädeldeerter)

Belege

↑ Hynek Burda Allgemeine Zoologie. Verlag Eugen Ulmer, Stuttgart 2005, ISBN 3-8001-2838-1, S. 55.
↑ Cannon Johanna Taylor, Cossermelli Vellutini Bruno, Smith Julian, Ronquist Fredrik, Jondelius, Ulf, Hejnol Andreas: Xenacoelomorpha is the sister group to Nephrozoa. In: Nature. Nr. 530, 2016, S. 89–93

Weblenken

Latermünner. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

[1] Hynek Burda Allgemeine Zoologie. Verlag Eugen Ulmer, Stuttgart 2005, ISBN 3-8001-2838-1, S. 55.

[2] Cannon Johanna Taylor, Cossermelli Vellutini Bruno, Smith Julian, Ronquist Fredrik, Jondelius, Ulf, Hejnol Andreas: Xenacoelomorpha is the sister group to Nephrozoa. In: Nature. Nr. 530, 2016, S. 89–93

[1]

[2]