De Born vun Konfuzius wiesen.

{{Infobox Person
| Naam ='''{{lang|zh|孔夫子|Kǒng Fūzǐ}}'''<br/>Konfuzius
| Bild =[[Bild:Confucius Tang Dynasty.jpg|duum|center|Portree van Konfuzius (Wu Daozi,
(*685 – † 758, [[Tang-Dynastie]])]]
| Pseudonym ={{lang|zh|孔子|Kǒng Zǐ|nds=Meester Kong}}
| Öller =
| Boortsdag = * [[557 v. Chr.]]
| Boortsstell =[[Qufu]]
| Doodsdag = üm [[479 v. Chr.]]
| Kunnig för = Begrünner van’n [[Konfuzianismus]]
| Arbeid = 
| Uttekens =
|Doodsstell=[[Qufu]]|Wohnoort=[[Qufu]]|Natschoonalität=chineesch}}
'''Konfuzius''' ({{S|zh|孔夫子|Kǒng Fūzǐ}}, ook {{S|zh|孔子|Kǒng Zǐ|nds=Mester Kong}}; * [[557 v. Chr.]] in [[Qufu]]; † üm [[479 v. Chr.]] ook daar) was een chineeschen [[Philosophie|Philosooph]] un [[Politik|Politiker]] tiedens de [[Zhou-Dynastie]] un is de Grünner van’n [[Konfuzianismus]]. Konfuzius leev in [[Qufu]] in de Staat Lu, wat vandaag in de noordchineessche Pronvinz[[Shandong]] is He geld tohoop met [[Laozi]] as de gröttste Philosooph in de Historie van China. De ''Lún Yǔ'' ({{zh|v=论语|t=論語|p=lún yǔ}}, {{S|nds|„Gespreken van Konfuzius“}}) geld traditschoneel as dat Sammelwark, in dat 499 van sienen Uutsagen tohoopbrocht sind.

== Leven ==
[[Bild:Confucius_Statue_at_the_Confucius_Temple.jpg|duum|Konfuziusafbild in de Konfuziustempel in [[Peking]]]]
De Naam Konfuzius geit up de latinsche Form ''Confucius'' torügg, de sien oorsprüngliken chineeschen Naam {{Zh|kurz=1|t=孔夫子|p=Kǒng Fūzǐ|w=K'ung-fu-tzu}}, weddergivt, wat die „Meester Kong“ betekent. Dat was waarschienlik de italieensche Jesuit [[Matteo Ricci]], de us de latinsche Form na Europa brocht het. Ricci het de ook ''Lún Yǔ'' van Konfuzuis in europääsche Spraken översett.

Sien Vöörnaam was {{Zh|kurz=1|t=丘|p=Qiū}}, sien Hovnaam {{Zh|kurz=1|t=仲尼|p=Zhòngní}}.  He wurr in dat letste Deel van de [[Zhou-dynastie|Zhou-Dynastie]] boren, in de Tied de „Tied van de Harvst- un Vöörjaarsannalen“ ({{zh|t=春秋時代|v=春秋时代|p=Chūnqiū Shídài|kurz=1}}) heet.

Konfuzius wurr in ene Stad dicht bi Qufu, vandaag in de Provinz Shandong boren. Na de ''Zuo Zhuan'' ({{zh|t=左傳|v=左传|p=Zuǒ Zhuàn|w=Tso Chuan|kurz=1}}), een Historienbook uut’n 4.&nbsp;Jhd. v.&nbsp;Chr., weren de Vööröllern van Konfuzius Grundbesitter in de Staat Song ({{zh|c=宋|p=Sòng|w=Sung|kurz=1}}, bet dat sien Öllergrootvader wegen de politschen Ümstännnen dwungen was na de Staat Lu ({{zh|v=鲁国|t=魯國|p=Lǔguó|w=Lu Kuo|kurz=1}}) to flüchten. De Zuo Zhan vertellt, dat de Stammboom van Konfuzius up de köninglike Famiiie uut de Shang-Dynastie torügg geit. Wetenschoppers twievelt man, of sik dat up histoorsche Fakten grünnt un denkt, dat düt Vertell eer mytholoogsch is, ene grote Persöönlikheid as Konfuzius ene adelige Afkumst to geven.<ref>Ni Peimin: ''Confucius: The Man and the Way of Gongfu'', Rowman & Littlefield 2016.</ref>

Na dat de Familie na Lu flücht was, söllt se veramt sien. Konfuzius muss mit verscheden Arbeiden sien Ünnerhoold verdingen un muss to’n Bispeel Vee höden. De gröttste Deel van sienen Leven was he een privaten Schoolmeester arbeid un bekeek dat ook as sien Upgaav de Minschen to’n Goden to inspireren un gegen den Daalgang un de Seden antogaan.

In sien Leven harr de 3000 Studenten unnerreicht, daar mang güllen an de 70 van för sunnerlik begaavt. Konfuzius gung mit ene Gruppe van sienen Studenten in verscheden Staten up Reise, wo de Herrscher em altieds mit open Arms welkomen heten. Doch weren se för siene moraalschen Raad faken nich open.

Konfuzius het nie de Gelegenheid had siene Leer in Praxis ümtosetten. He is al een paar Maanden na sien eersten politschen Posten in Lu storven, up den he tostännig was Verbreken to bestrafen. De letsten Jaren van sienen Leven brochte he to Böker to verscheden Themen, so as Historie, Riten un Musik to sammeln un to bewarken. 

He is nich eenmaal de gelegenheid gehad zijn leer in de praktijk te brengen. Hij is slechts enkele maanden hoogwaardigheidsbekleder geweest in Lu, waar hij verantwoordelijk was voor dat bestraffen van criminaliteit en handhaving van de openbare orde. De laatste jaren van zijn leven besteedde hij aan dat verzamelen en bewerken van boeken in relatie tot diverse onderwerpen zoals geschiedenis, odes, rites en muziek. Dat Sutdium daarvan gav he ook an siene Studentn wieder, so de Traditschoon to bewaren. Siene Studenten harrn ook ene wichtige Rull de Gedanken un Waken na’n Dood van eren Leermeester to spreden un to verbreiden.

== Borns ==
De wichtigste Born mit Materiaal över de ''Lun Yu'' ({{zh|v=论语|t=論語|p=lún yǔ}}, {{S|nds|„Gespreken van Konfuzius“}}). Dat is Mengsel uut ziteert Uutsagen ({{Zh|c=子曰|p=zǐ yuē}}, {{S|nds|''de Meester see''}}), korte Gespreken mit Tiedmaten, Texte de Konfuzius sien Persöönlikheid beschrivt un Spröök, de em towiesen wurrn. De ''Lun Yu'' sett sik uut rund 16.000 chineeschen Schriftteken lang un in an de 500 Paragrafen un 20 Afsneed indeelt.<ref>Michael Hunter: ''Early Sources for Confucius,'' In: Paul .R Goldin (Ruutgever): ''A Concise Companion to Confucius'', Wiley Blackwell 2017.</ref>

De ''Kongzi Jiayu'' ({{Zh|v=孔子家语|t=孔子家語|p=Kǒngzǐ Jiāyǔ|w=K'ung Tzu Chia Yü}}) is een 56.000 Schriftteken lang Sammelwark, dat Wang Su ({{Zh|kurz=1|p=Wáng Sù|v=王肃|t=王肅}}) in’n 3.&nbsp;Jhd. n.&nbsp;Chr. uut velen wichtigen öller Borns tohoopstellt het. Een anner wichtig Born is een anner Sammelwark dat ''Kong Cong Zi''  ({{Zh|kurz=1|t=孔叢子|v=孔丛子|p=kǒng cōng zǐ}}). De Öllste un wichtigste Biografie is de ''Shijia'' ({{Zh|kurz=1|c=孔子世家|p=Kǒngzǐ Shìjiā}}, {{S|nds|De Familie van Konfuzius}}). Dat Wark, dat uut de traditschonelle Sicht up’t engste mit Konfuzius un sienen Leven verbunnen is,  sind de ''Chunqiu'' oder „Vöörjaars- un Harvstannalen “ ({{zh|c=春秋|p=Chūnqiū}}), de na tradischtonelle sogaar Konfuzius schrieven hebben sull. As een histoorschen Born sind de man nich good to bruken, denn se benöömt Konfuzius man een maal.<ref name="hunter">Huang Yong: ''New Confucianism'' in Goldin, In: Paul R. Goldin (Ruutgever): ''A Concise Companion to Confucius'', Wiley Blackwell 2017.</ref>

== Inflood ==
Konfuzius siene Philosophie het Nadruck up de Moraal, Ornen un Respekt leggt, för jeedenen persöönlik un ook för Staat. Vöör al Schoolmeesters, Geleerte un Konfuzianisten vereren Meester Kong in de Konfuziustempels. De Inflood van Konfuzius up de chineesche Kultuur un Sellschop kann nich överschätt warrn. Sien Inflood het sik wied bet na [[Taiwan]], [[Japan]], [[Korea]] un [[Vietnam]] uutbreid. Sunnerlik vanwegen, dat siene Anhangers un Kommentaters van sienen Wark de Konfuzianismus wieder uutbuen.

De konfuziaansche Traditschoon deelt sik de traditschonelle Sicht in dree Tieden:<ref name="hunter" />

* De fröe Tied (vör de [[Qin-Dynastie]]): Konfuzius sülvenst, [[Menzius]] un [[Xunzi]], de later in de [[han-Dynastie]] för de Inbegreep van de Konfuzianismus gellt;
* De Neokonfuzianismus in de [[Song-Dynastie|Song]]-  un [[Ming-Dynastie]];
* De Konfuzianismus vandaag.

So as de Neokonfuzianismus in de Song-Dynastie för ene Reaktschoon up de starke Rulle van’n [[Buddhismus]] in de chineesche Sellschop dunntomalen gellen kann, is de Konfuzianismus vandaag ene Anter up de de Moderne un westlike Ideen, de in de chineesche Kultutur binnendringt. De moderne Konfuzianismus begunn in de [[Chineesche Republik]] un na den [[Eerste Weltkrieg|eersten Weltrkrieg]]  as en Anter up de anti-konfuziaansche Bewegung för Nee’e Kultuur. un deelt sik in dree Generatschonen, belangrieke Denkers in de eerste Generatschoon weren  [[Lian Shuming]], [[Xiong Shili]] un [[Feng Youlan]]. In de Tied daarna leven de grote Deel Konfuzanisten uut de twede Generatschoon in’n Exil in [[Hongkong]] un [[Republiek China]], na dat 1949 de Volksrepublik China uutropen worde un de Konfuzianismus as ooldweltsche Ideologie verfolgt was. Een wichtigen Denker is [[Tang Chun-i]]. De drüdde Generatschoon harr meest bi de Denkers uut de twede Generatschoon leert un leven faken in’n Butenland to’n Bispeel in de [[Vereenigte Staten|Verenigten Staten]]. De infloodrieke [[Li Zehou]] tellt hier to, de sien Loopbaan in de Volksrepublik China begunn un 1992 uutwannert is.<ref name="hunter" />

== Kiek ook bi ==

* [[Konfuzianismus]]

== Weblenken ==
{{Commonscat|Confucius|Konfuzius}}
{{Wikiquote|Konfuzius}}
* {{PGDA|konfuziu}}
* {{SEP|http://plato.stanford.edu/entries/confucius/ |Confucius| Jeffrey Riegel}}
* Gregor Paul: ''[http://dcg.de/paul/biblio.html Konfuzius undKonfuzianismus. Kommenteert Bibliografie]''

== Literatuur ==
'''Engelsch'''

* Paul R. Goldin: ''Early Sources for Confucius,'' Wiley Blackwell 2017.
* Peimin Ni: Confucius: ''The Man and the Way of Gongfu,'' Rowman & Littlefield 2016.

'''Hoggdüütsch'''
* Christiane Haupt: ''[https://edoc.ub.uni-muenchen.de/10363/1/Haupt_Christiane.pdf Und der Meister sprach ... Die Darstellung des Konfuzius in Texten der Zhanguo- und Frühen Han-Zeit]'', Dissertatschoon, [[Mönken]] 2006 – PDF-Datei
* Carl Crow: ''Konfuzius. Staatsmann – Heiliger – Wanderer'', Leipzig 1939. (Originaaltitel: ''Master Kung'')
* ''Die Lehren des Konfuzius &nbsp;–&nbsp; Die vier konfuzianischen Bücher'', översett van Richard Wilhelm, Vörwoord: Hans van Ess, Uutgaave. chineesch/düütsch. Verlag Zweitausendeins, [[Frankfort an’n Main]] 2008, ISBN 978-3-86150-873-1.
* Xuewu Gu: ''Konfuzius zur Einführung'', 3. Uplage, Junius, [[Hamborg]] 2008, ISBN 978-3-88506-361-2.
* Volker Zotz: ''Konfuzius'', Rowohlt, [[Reinbeek]] 2000, ISBN 3-499-50555-X.
* Heiner Roetz: ''Konfuzius'', (= Denker. 529). Beck, [[Mönken]] 1995, ISBN 3-406-34641-3.
* [[Sima Qian]]: ''Konfuzius'', in: Gregor Kneussel (Översetter): ''Aus den Aufzeichnungen des Chronisten'' ([[Shiji]]). Beijing: Verlag für fremdsprachige Literatur, 2015, ISBN 978-7-119-09676-6, Bd.&nbsp;1, S.&nbsp;193–251.
* Wojciech Jan Simson: ''Die Geschichte der Aussprüche des Konfuzius (Lùnyǔ)'' (= Welten Ostasiens. 10), Lang, Bern u.&nbsp;a. 2006, ISBN 3-03910-967-7.
* Gregor Paul: ''Konfuzius'', Herder, Freiburg/B. 2001, ISBN 3-451-05069-2.{{BBKL|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070629041518/http://www.bautz.de/bbkl/k/Konfuzius.shtml |autor=[[Hartmut Rosenau]]|artikel=KONFUZIUS (Kung-fu-tse = „Meister aus dem Geschlechte Kung“)|band=4|spalten=375-378}}
* ''Lunyu'' (Originaaltext un översett), Zhonghua shuju, 2006, ISBN 7-101-05418-8.
* Lin Yutang (Ruutgever: ''Konfuzius'', Fischer, Frankfort an’n Main 1957.
* Hans van Ess: ''Der Konfuzianismus'', C.H. Beck, [[Mönken]] 2016, ISBN 978-3-406-69142-3
* Hans van Ess: ''Gespräche'', nee översett un kommenteert van Hans van Ess, [[Mönken]] : C.H. Beck, 2023, ISBN 978-3-406-79734-7
* Arthur Waley: ''The Analects of Konfuzius'' 1938
* Florian Russi: ''Konfuzius. Philosoph des rechten Weges'', (in de Reeg "Philosophie für unterwegs"), Mitteldeutscher Verlag, Halle 2024, ISBN 978-3-96311-837-1.

== Nawiesen ==
<references />
{{Normdaten|TYP=p|GND=118565036|LCCN=n/80/50515|NDL=00622965|VIAF=89664672}}

[[Kategorie:Historie]]
[[Kategorie:Mann]]
[[Kategorie:Philosoph]]
[[Kategorie:Politiker]]
[[Kategorie:China]]
[[Kategorie:Konfuzianismus]]
[[Kategorie:Boren in dat 6. Johrhunnert v. Chr.]]
[[Kategorie:Storven in dat 5. Johrhunnert v. Chr.]]