Fooke Hoissen Müller

Fooke Hoissen Müller (* 15. Juli 1798 in Auerk; † 8. Oktober 1856 in Berlin) weer en Mathematiker un plattdüütschen Schriever.

Müller is 1798 as Söhn vun’n Koopmann Jeldrich Hoissen Müller un Anna Charlotte, borene Wittlage, in Auerk in Oostfreesland boren. Müller güng op dat Ulricianum in Auerk un hett ok privaten Ünnerricht in Engelsch un Franzöösch kregen. He dee sik vör allen för Mathematik un Mechanik intresseren un so geev em de Vadder mit 13 na en Uhrmaker in de Lehr. Na söss Maand wull he aver al nich mehr un güng denn wedder op School. He wies ok en groot handwarklich Talent un hett en ganze Reeg Apparaten boot. Later schull he op’t Gymnasium in Ollnborg gahn. Dor weer he vun 1817 bet 1819. To Oostern hett he sien Maturitäts-Examen kregen un de Afslussreed op Greeksch hollen. An’n 28. April 1819 hett he sik an de Universität Göttingen inschreven un vör allen op Mathematik un Physik studeert. To siene wichtigsten Lehrers hett he sülvst den Mathematiker Bernhard Friedrich Thibaut, den Physiker Johann Tobias Mayer un den Astronoom Karl Ludwig Harding. An’n 16. April 1823 hett Müller bi Mayer un Thibault sien Dokter maakt. Müller güng trüch na Auerk un hett sik denn as Lehrer an de Seefohrtschool Emden beworven. Dor kunn he aver nix warrn un ok nich an dat Gymnasium Auerk. He hett en beten Mathematik-Ünnerricht geven, aver ahn faste Anstellung, denn Mathematik weer nich Deel vun’n Lehrplaan in hannöversche Gymnasien to de Tiet. Op Anraden vun Enno Heeren Dirksen wull Müller nu geern Perfesser an de Universität warrn. He güng mit em na Halle un hett dor bi Johann Friedrich Pfaff de Habilitatschoon anstreevt. In’n Juli 1825 hett he en Andrag op Habilitatschoon stellt, schaff dat wegen de Gesundheit aver nich. 1826 bet 1828 weer he Lehrer för Mathematik, Physik un Engelsch an dat Pädagogium vun de Franckeschen Anstalten. Denn güng he as Lehrer för Mathematik un Physik an dat Gymnasium Torgau. Vun 1833 af an dee he an dat Gymnasium Brannenborg Mathematik un Physik ünnerrichten. 1838 hett em de König vun Preußen den Titel Perfesser tokennt un vun 1842 bet to sien Dood weer Müller an dat Gymnasium zum Grauen Kloster. Müller is 1856 vun Gesichtskreeft doodbleven.

Müller weer tweemal verheiraadt. Toeerst hett he 1832 in Torgau de Dochter vun’n Superintendent, Caroline Rosalie Koch heiraadt, de 1841 doodbleven is. 1847 hett he in Brannenborg wedder heiraadt, Auguste Heldt, de 1854 doodbleven is un de he dormit ok överleevt hett. Mit Caroline harr he fief Kinner, mit Auguste veer, vun de aver blot fief groot worrn sünd.

Blangen de Mathematik un de Naturwetenschoppen allgemeen hett em ok de Musik intresseert un he hett en poor Instrumenten speelt. Besünners uttekent hett em aver ok sien Talent för dat Schrieven. Toeerst hett he Hoochdüütsch schreven un denn jümmer mehr ok Plattdüütsch. He hett nie veel vun sien Warken rutgeven, he weer vör de Kritik bang. Eerst kort vör sien Dood keem sien plattdüütsch Epos Tjark Allena rut. Besünners de Warken vun Groth un Reuter hebbt op Müller Indruck maakt un he wull geern för Oostfreesland ok en groot plattdüütsch Wark entgegensetten. Siene Krankheit hett aver verhinnert, dat he den Spood vun siene Warken noch beleven kunn. Den Band Döntjes und Vertellsels in Brookmerlander Taal hett eerst sien Broder Johann Diedrich 1857 rutgeven, de wohrschienlich ok en beten an’n Text rümschreven hett.

Warken

Problemata analytica ad summationem serierum pertinentia. Gymnasium Torgau, 1833
Elemente der Arithmetik und Algebra in System. Commentar und Anwendungen als Lehr- und Uebungsbuch für die mittleren Classen höherer Lehranstalten und zum Gebrauch für Hauslehrer dargestellt. Potsdam 1839-1841
Zur Lehre vom Kreise. Gymnasium zum grauen Kloster, Berlin 1844
Arithmetik und Algebra für Gymnasien und Realschulen. Berlin 1857
Döntjes und Vertellsels in Brookmerlander Taal, de verbreedste Ostfreeske Mundart. Berlin 1857

Kiek ook bi

List vun plattdüütschen Schrievers

Weblenken

Fooke Hoissen Müller in de Datenbank Die niederdeutsche Literatur (hoogdüütsch)