Liddfööt
| Liddfööt; Liddpoten | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||
| Systematik | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| Wetenschoplich Naam | ||||||||||||||||||||
| Arthopoda | ||||||||||||||||||||
| Latreille, 1829 |
De Liddfööt oder Liddpoten (Fachspraak: Arthropoden, greeksch: Arthropoda, Liddfööt) sünd en Stamm mank de Deerter. Dor höört so ünnerscheedliche Deerter to, as Insekten, Dusendfööt, Kreeften, Aantenmusseln, Spinnen, Skorpionen, Mieten un de Trilobiten, de utstorven sünd.
De Liddfööt sünd en Stamm, de bannig goot togange kümmt up de Eer. Bi 80 % vun al Aarden vun de Deerter, de dat hüdigendags överhaupt geven deit, sünd Liddfööt. De meisten vun jem höört to de Insekten to. Upkamen sünd se wohrschienlich bi de Kambrium-Exploschoon. In de Tiet an’n Anfang vun dat Kambrium vör üm un bi 540 Millionen Johren sünd sünd de mehrzelligen Tierstämm miteens uptreden. In den Burgess-Lei, de 505 Millionen Johr oolt is[1] hefft al de dree Ünnerstämm vun de Liddfööt, de Trilobiten un annere Gruppen, de dat hüdigendags gor nich mehr gifft, as Fossil de Tieden överduert. De Liddfööt ehre neegsten Verwandten sünd de Waterboren (Tardigrada) un de Stummelfööt. Towielen weert se mit de beiden annern to de Panarthropoda tohopensmeten, ofschoonst de doren gor keen Leden an jem ehre Beene hefft. In jungste Tiet hefft Forschers mit Hölp vun de Molekularbiologie rutfunnen, dat de Liddfööt veel ehr mit de Fadenwörm (Nematoda) un annere Huututtreckers (Ecdysozoa) verwandt sünd.
Dat Lief
[ännern | Bornkood ännern]Al tohopen hefft se en Lief, dat ut verscheden Segmenten tohopenföögt is. An jedet Segment sitt hööchstens een Paar Leden, as Been, Mundwarktüüch un Föhlspriete. Al tohopen hefft se en Butenskelett, dat mit Hölp vun Sklerotin stiev warrt. Düt Skelett mutt bi dat Wassen mit Hölp vun dat Huuduttrecken verscheden Molen uttagen un nee anleggt weern. All hefft se ok en Hart an de Rüchsiet mit’n apen Kreisloop vun Hämolymphe un en Fallreepnervensystem an’e Buuksiet mit een Ganglion in jedet Segment. Sünnerlich bi de Aarden, de in’t Water leevt, kann in dat Bloot ok de Blootfarvstoff Hämocyanin insitten. Ähnlich as dat Hämoglobin in dat minschliche Bloot, is he dorför dor, dat Suerstoff wieterbröcht warrt.