Zum Inhalt springen

Vosbergenschriefwiese

Vun Wikipedia

De Vosbergenschriefwiese is ene Schrievweise uut dat Jaar 1956 mit de Afsicht ene eenheidliche Schrievwiese för de plattdüütschen Dialekte in de Nedderlannen un Düütschland to finnen. Se keem in den 1950-er Jaren binnen de Nedersaksisch Beweging op.

Historie

[ännern | Bornkood ännern]

De Schrievwies is op Initschativ vun Jan Naarding un Arnold Rakers opkamen, de in Tiedschrift ’t Swieniegeltje schreven. De Naam kümmt van de Kunferenz op dat Landgood Vosbergen, dat bi Eel in Drenthe liggt un een Kunferenzhuus vun de Rieksuniversität Grönneng is, in dat de Schreivwiese fastleggt worrn is. Hier kemen verscheden Kenners un Schrievers van den plattdüütschen Dialekten in’n Nedderlannen un langs de düütsche Grenz tohoop. Klaas Heeroma, de Vöörsitter vun dat Nedersaksisch Instituut, harr de Kunferenz oragniseert un leid.

Op dat Dood Vosbergen worrn Phonologie un Schrievwiese bespraken. Dat güng ook üm de Schreivwiese un Schrieveree in Twente un Benthem. Jan Naarding un Arnold Rakers wüsten de Sellschop to övertügen, dat ene eenheidlike Schrievwiese noood deit, de Qualität vun de neddersassische Dialektschrieveree to verbetern. Se weren daar ook to’n groten Deel för verantwoordlik, dat de Vosbergenschriefwiese op den letsten Kunferenzdag tostann kemm. Rakers schreev in ’t Swieniegeltje, dat na de Kunferenz de nee’e Schrievwies bruukt het:

„See denkt - såas de schriefwiese van alle kultuurspråken - nich fonetisch, men fonologisch. See is up wettenschuppelike wiese untståån un wieder untwikkeld un gelükkigerwiese doch in övvereenstemminge met et språåkdenken van 'nieder dee siene språke good kent un versteet. See kan nich allene 'van bovven af' gevven wodden, see wocht up de sölfstandige hölpe van 't hele land.“
Se denkt – so as de Schrievwiese van alle Kültüürspraken – nich phonetisch, man phonologisch. Se is up wettenschuppleike Wiest entstaan un wieder entwickeld un glückigerwiese doch in Övereenstemmen met dat Spraakdenken van nieder, de siene Sprake good kennt un versteet. Se kann nich allene „van boven af“ geven worden, se wocht up de sölfständige Hölpe van’t hele Land.

De eerste Lyrikband in de Vosbergenschriefwiese was De Tied blif Baas: Gedichten et Joor rund (1955) van de Benthemer Karl Sauvagerd. Daarna keem de Algerak (1959) van den twentschen Arend Lamm ruut. In sienen Wöör vöörweg to düssen Lyrikband schreev Arnold Rakers:"De schriefwiese van Vosbergen (of Everloo!) is så maklik, dat ieder kind se heel gaue leren kan (wel 't anders vertelt, weet nich wat he seg, of is te löi üm te begriepen dat de schriefwiese van iedere "kultuur-språke" effenties "leerd" wodden mot)."

In 1966 keem na Jan Naarding sienen Dood de Lyrikband Dååd un drööm mit Simon van Wattum as Ruutgever in’n Updrag vun’n Nedersaksisch Instituut ruut (in dienst van 't Nedersaksisch Instituut). Nadem dat Naarding dood bleven weer, keem de Schrievwiese in de Bredouille. De drentschen Schrievers Bart Veenstra un Jan Weggemans bekeken Naarding sien Wark as enen Nalaat för de Drentschen un de Drentsche Spraak. Man wegen de sünnerlich Schrievwiese, schull na Ansicht vun Veenstra un Weggemans dat Wark van Naarding an velen Lüden vöörbigaan. Se dachten ook, dat de Vosbergenschreifwiese Naarding sien Drentsch verfälscht un verännert un so minner Drentsch maakt.

Ofschoonst dat veel versöcht worrn is mit de Vosbergenschriefwiese dat Plattdüütsche in Düütschland un dat Nedderlandsch-Nedersassisch dichter bi een to bringen is de Vosbergenschriefwiese nie as Schriefwiese annomen worrn oder wied hen bruukt worrn. Na de een oder anner Stemme was dat wegen de Sünnerteken, de swaar to lesen un schreiven sind, so as de Korona op dat å un ů oder de Ümluudteken. De Vosbergenschriefwiese het versocht dat Plattdüütsche bi enen Schridd na ene Kultuurspraak hen to hölpen, man daar gav dat meist kene Nafraag för.

Bispeel

[ännern | Bornkood ännern]

Hier ünner steit de Grönnenger gedicht Tweidonker van Jelte Dijkstra in de Vosbergenschriefwiese, de Grönnenger Schrievwiese un de Sass’sche Schrievwiese.

Vosbergenschriefwiese
De regen tikt aintoneg
En söört in ainernood
Sien tröörlaid langs de wegen,
Langs stoppellaand un sloot.
De kimme spant sůk nauwer,
De wereld wordt so klain;
Hier våårt döör 't våle düüster
De regenwind allain.
De lichten, ver, in 't dörpke,
Gåån ain vöör ain ůůt 't sicht;
So slůten dågen... jåren
Vöör ůns höör blinden dicht.
De grauwe wilgen schůlen
Daip důůknekt bie de sloot;
De regen tikt aintoneg
En söört in ainernood.
 Grönnengsche Schrievwiese
De regen tikt aintoneg
En zeurt in ainernood
Zien treurlaid laangs de wegen,
Laangs stoppellaand un sloot.
De kimme spant zok naauwer,
De wereld wordt zo klain;
Hier voart deur t voale duuster
De regenwind allain.
De lichten, ver, in t dörpke,
Goan ain veur ain oet t zicht;
Zo sloeten doagen... joaren
Veur ons heur blinden dicht.
De graauwe wilgen schoelen
Daip doeknekt bie de sloot;
De regen tikt aintoneg
En zeurt in ainernood.
 Sass’sche Schrievwiese
De Regen tickt eintoneg
En söört in einernood
Sien Tröörleid langs de Wegen,
Langs Stoppellaand un Sloot.
De Kimme spannt suk nauwer,
De Wereld word so klein;
Hier fohrt döör’t fahle Düüster
De Eegenwind allein.
De Lichten, fer, in’t Dörpke,
Gahn ein för ein ut’t Sicht;
So sluten Dagen... Jahren
Vör uns höör Blinden dicht.
De grauwe Wilgen schulen
Deip duukneckt bi de Sloot;
De Regen tickt eintoneg
En söört in einernood.

Borns

[ännern | Bornkood ännern]
Vun „https://nds.wikipedia.org/w/index.php?title=Vosbergenschriefwiese&oldid=1033868“