Quark (Kees)

Quark op enen Lepel

Disse Artikel is man blots en Stubben. Du kannst Wikipedia helpen un em verbetern.

Quark, ook Dickmelk, Leckmelk, Keesbotter oder Spittelkees is een witten frischen Kees. Quark to maken, warrt de Melk mit Laff oder Melksüürbakterien dick leggt, so dat faste un fleten Bestanddelen uuteengaat. Uut dat faste Melkeiwitt warrt nu de Waddik ruutpresst oder afseevt, bet de Quark week un den beten krömelig is.

Poolschen twaróg is een Soort Quark, man faster un dröger as de düütsche Variant

Naams

Vundaag is dat Woord Quark op Platt allerwegens begäng. In de middelsassische un fröhe neenedderdüütsche Tied beteken Quark sünnerlich Weerdlosigkeid, Nixhaftigkeid oder Düümtüüg. Op Plattdüütsch het sik dat Woord Quark för dat Produkt uut Melk man eerst mit 19. Jaarhunnerd un denn in’n 20. Jaarhunnerd un de hoogdüütsche Standardspraak richtig döörsett un vele regionale Uutdrück verdrängt, to’n Biseepl dat Dithmascher Keesbotter oder dat oostfreesche het Spittelkees. In dat Mekelborgsche Platt weer to’n Bispeel de Uutdruck Leckmelk begäng, man ook anner Varianten so as afleckt/uutleckt Melk, afweit Melk, afkeest Melk, Drellmelk, Drüüschmelk, Keesmelk, Krüllmelk, Plümpermelk, Späulmelk oder Wellmelk. Anner Uutdrück in’n Westfäälschen weren to’n Bispeel dicke Melk oder in dat Suurlänner Platt ook Hotte oder Klatskkäse oder Matte. In dat nedderprüüssische Platt het een ook Gloms oder Glums(e) seggt.

Woordafkumst un Historie

Tacitus het in siene Germania villicht al een Soort Quark bi den olen Germanen beschreven. He het dat lac concretum ‘dicke Melk’ heten. Man villicht weer dat ook een anner Soort frischen Kees oder vergoren Melk.

Al de olen Greken bruken een Soort Quark verscheden Koken to backen. De ooldgreeksche Schriever Athenaios beschrivt veer Koken, de mit Quark maakt worrn sünd. De Geograaph Strabon bericht, dat de Galaktophagen, een skythschen Stamm, vun Kees un Quark uut Peermelk leven.

Dat Woord Quark keem vun dat middelhoogdüütsche twarc, quarc, zwarg in dat Middelsassische. Dat Middelhoogdüütsche het dat Woord wedder uut ene westslaawsche Spraak uutleent, so as to’n Bispeel poolsch twaróg, tschechsch tvaroh, russisch творог tvorog, neddersorbsch twarog un böversorbsch twaroh.. Dat Woord stammt sachtens vun dat ooldslaawsche творъ tvorъ ‘Form’gebracht un kümmt so italieensch formaggio oder franzöösch fromage liek, de vun latiensch fōrmāticum stammt.

Quarksoorten

Spiesquark

Spiesquark is een Frischkees, den dat mit ünnerscheedlich hogen Ferrandelen givt. In Düütsschland givt normalerwies Magerquark mit ünner 10 % Fett i. Tr. un Quark mit 20 oder 40 % Fett i. Tr. (Halvfett- un Fett). De Waterandeel mutt na de düütsche Keesverordnung bi tomindsten 73 % Water in de fettfree’en Masse sien. Spiesquark je na Fettandeel melkwitt bet lichtgeel, is week un smiedig un smeckt licht suur.

In Öösterriek, Bulgarien, Tschechien, Polen un Ungarn givt dat ook Quark mit düüdlich ringeren Waterandeel. Düsse Soort heet in Öösterreik „Bröseltopfen“, „Bauerntopfen“ oder „gepresster Topfen“, in Oosteuropa tvorog un warrt ünner anner bruukt Pirogi ruskie, Topfenknödel, Kasnudeln oder Schlutzkrapfen to maken.

Suurmelkquark

Suurmelkquark is Quark, de alleen mit Melksüürbakterien maakt warrt. Düsse Soort Quark is de Grundlaag för allen Suurmelkkees.

Laffquark

Laffquark maakt een mit Laff un warrt bi Suurmelkkees, de mit Schimmels riepen doot, bidoon. In so’n Kees drav betto 40 %Laffquark binnen sien, denn düsse Soort Quark hölpt den Schimmel wassen. Vundaag is Laffquark bi’n Kesen man nich meer so begäng as fröher.

Karnmelkquark

Karnmelkquark oder Bottermelkquark warrt uut Karnmelk oder uut vermischt Magermelk un Bottermelk maakt. Reinen Karnmelkquark bruukt to’n mindsten een Temperatuur vun 50 °C dat de Melk dick warrt un keest, för enen drögeren, krömeligen Quark bruuk dat 75–80 °C). Vermischt Karnmelkquark bruukt alleen 30–38 °C dat de Melk dick warrt.

Gerichten mit Quark

Gerichten in de Düütsche, Öösterrieksche, Swiezer un Nedderlandsche Köök

Wiedverbreidt is Keeskoken, de uut Quark maakt is un so ook Quarkkoken heet. De Swiezer Quarktorte vermengt meist Quark un Raam. De nedderlandsche kwarktaart vermengt Quark, Raam, Zucker un Gelatine, so dat de Koken in’n Köölschapp fast warrt. In Öösterriek, wo Quark Topfen heet, sünd ook Napsiesen so as Topfenstrudel, een mit Quark füllten Strudel, un Topfen-Palatschinken, wat mit Quark füllt Pannkoken sünd, begäng. Uut Deeg mit Quark warrt to’n Bispeel Quarkkrappen un Quarkstuten maakt. Quark, Spiesööl, Meel un Backpulver warrt faken as Quarkööldeeg tohoopmengt un is ene Alternatiev to Degen mit Gist, de lange Tied bruukt to’n Riesen. So as ook Jogurt warrt Quark ook mit Müsli to’n Fröstück eten. As Naspies is ook Quarkspies oder Quarkdessert begäng, för dat Quark mit Zucker un faken Früchte vermengt warrt.

För deftige Spiesen warrt Quark to’n Bispeel as Krüderquark mit Solt, Siepeln un Krüdern so as Petersill un Graslook vermengt. Krüderquark givt faken mit Solt- oder Pellkatuffeln as Bilaag. Bi den Sorben in Brannenborg un Sassen sünd Katuffeln, Lienööl un Quark begäng un gellt as dat sorbsche Natschonaalgericht.

• 
  Keeskoken is een wiedverbreid Koken in Düütschland un Öösterriek
• 
  Topfenstrudel is een mit Quark un Rosienen füllten Strudel uut Öösterriek
• 
  Defitgen Krüderquark givt dat meist mit Katuffels
• 
  Quark, Katuffeln un Lienööl gellt as sorbsch Natschonaalgericht un is Brannenborg un Sassen begäng
• 
  Quark mit Müsli, Nööt to’n Fröstück
• 
  Quark as deftigen Broodbelag op Knäckebrood
• 
  Liptauer: een pikanten Broodbelag uut Quark

Anner Saken för de Quark bruukt warrt

Heelmiddel

Quark gellt as traditschonell Heelmiddel un köölt dat Liev bi swerige, prellt oder verstuukt Lenken un Liddmaten, ansammelt Blood, Sünnbrand, Insektensteken oder Fever.

Binnmiddel

Fettarmen Quark weer al frö een natüürlich orgaansch Binnmiddel föör Farven in de Maleree. Dat Kasein in de Quark het ene hoge Binnkraft, is duursaam, lött sik good mit Eerd- un Mineraalfarven as Pigmenten verarbeiden. De Farven köönt ook licht mit eenanner mischt warrn.

Uut Qaurk wurr ook Kaseinliem maakt.

Galalith

Bet in de 1930er Jaren uut den Kasein, dat uut Quark herstellt wurr, de Kunststoff Galalith maakt, de ünner anner för Knööp, Schmuck, man ook as Isolatschoon in elektrischen Anlagen bruukt worrn is. Ook vundaag givt dat noch Stricknadels un Plektrons uut Galalith to köpen.

Mikrobiologie

Caseinhydrolysaten oder Peptonen uut Kasein bruukt de Mikrobiologie as Neerboddem oder Neerlösen Mikroorganismen to kultiveren, to’n Bispeel in’n Casein-Soja-Pepton-Agar.

Weblenken

Quark. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.