Frisistik

De Frisistik, hier un daar ook Friesistik, oder Freesche Philogie is de Philologie un Wetenschop, de sik mit den freeschen Spraken un Literaturen in allen eren Spraakperioden (Ooldfreesch, Middelfreesch), so as ook mit de Kultuur in de Freeslannen befaat. Frististschen oder Frisisten heet de Ünnersökerschen un Ünnersöker in de Disziplin.

Ünnersöök un Leer

In Düütschland givt dat alleen in Sleswig-Holsteen egen Leerstööl för Frisistik. De Christian-Albrechts-Unviersität to Kiel het 1968 enen egen Leerstööl för freesche Philologie inricht, de vundaag mit de Skandinavistik un de allgemeen Spraakwetenschop een Institut billt. An dat Instituut för Frisistik un Minnerheidenünnersöök an de Europa-Universität Flensborg givt dat sied 2016 een egen Leersttol för Noordfreesch, Minnerheidenünnersöök un Minnerheidenpädagogik. De Leer an de Universität Flensborg ünnerstütt ook Honoraarperfessers un dat Nordfriisk Instiuut. Mit sienen wenigen Leerstölen tellt de Frisistik in Düütschland as een lütt Fack.

Christian-Albrechts-Universität to Kiel

Al 1950 begünn de Nordfriesische Wörterbuchstelle an dat Noordsche Instituut vun de Universität Kiel, een egen Leerstool för Freesch is man eerst 1968 inricht worrn. So kunnen Studentschen un Studenten daar Freesch op Leeramt oder Magister studeren. Vundaag is de Frisistik in Kiel een gemeensam Instituut mit de Sakndinavistik un de Allgemeen Spraakwetenschop. Sied 2007 is dat Fach „Friesische Philologie“ een Höövd- oder Nevenfack in enen Bachelor of Arts un Master of Arts. Man ook Studentschen un Studenten uut anner Studiengängen köönt sik Modulen to’n Freeschen uutsöken. In dat Leeramtstudium givt dat Freesch man nich as vullstännig Fack, is man een Ergänzungsfack mit twee anner Fäckern tohoop. Swaarpunkt in Kiel is de Noordfreesche Spraak un Literatuur. De Grundlagen to’n West- un Oostfreesch warrt ook ünnerricht

Europa-Universität Flensborg

An de Pädagoogsche Hoogschool Flensborg dunntomalen (nu Europa-Universitt Flensborg) geev dat sied 1963 Leeropdrääg för Freesch. 1988 kreeg dat Freesche een egen Leerstool, de man 1996 nich nee besett worrn is. De Leebedriev an dat Freesch Seminaar is sied denn to’n groten Deel mit Leeropdrägen un Honoraarperfesser afdeckt. 2016 richt de Univeristät wedder enen egen Leerstool in, de sik besünners mit dat Noordfresche man ook Minnerheidenünnersöök un -pädagogik befaten deit. Sied 2023 is dat Fack een Ünnerdeel vun dat Instituu för Frisistik un Minnerheidenünnrsöök. Bet 1999 ggev dat Noordfreesch as egen Fack in dat Leeramtstudium. Nu köönt Studentschen un Studenten bloot noch enen Swaarpunkt Freesch binnen dat Germanistikstudium uutsöken.. De Kursen un Seminaren befaat sik meist mit dat Noordfreesche.

An de Carl von Ossietzky Universität Ollnborg ggev dat bet 2003 eee Arbeitsstelle Niederdeutsch und Saterfriesisch, de Marron Curtis Fort leit het. 2008 richt de Universität enen nee’en Leerstool för Germanistsche Linguistik mit Swaarpunkt op linguistsche Pragmatik un Sotscholinguistik so as ook Plattdüütsch in. Dat Leeramtsstudium för’t Saterfreesche höört to düssen Leerstool. Ünnerricht to West- un Noordfreesch givt dat in Ollnborg nich. So as ook in Flensborg givt dat in Ollnborg keen egen Fack Saterfreesch. Tokümstige Schoolmesterschen un- meisters köönt man binnen dat allgemeen Germanistikstudium Saterfreeschkursen uutsöken.

Rieksuniversität Grönneng

In’n Nedderlannen is de Rieksuniversität Grönneng de wichtige Universitäät för Frisistik. Dat Afdeel Friese Taal en Cultuur het den Swaarpunkt op dat Westfreesch. An’n Universitäten Amsterdam un Leiden köönt ook frisitsche Kursen belegt warrn.

Noordfriisk Instituut

Sied 2007 steit dat Nordfriisk Instituut in Bredsteed eng mit de Universität Flensborg in’n Verbund. Dat Instituut büddt jeed Semester dree Kursen oder Seminaren an de Universtiät an. De eerste Perfesser för Freesch an de Universität Flesnborg Nils Århammar weer ook Direkter för dat Noordfriisk Instituut. 1999 is de vöörmalige Instiuutsdirekter Thomas Steensen de eerste Honoraaperfesser in Flensborg worrn.

Ferring Stiftung

In Alkersum op Föhr sitt de Ferring Stiftung, een wetenschoplich Institschoon, de sik besünners mit dat Fering un Öömrang befaat. De vöörmalige Liedamnn Volker Faltings is 2008 ook Honoraarperfesser in Flensborg worrn.

Fryske Akademy

In Liwaaden besteit mit de Fryske Akademy sied 1938 een wetenschoplich Institutschoon för Ünnersöök an de westfreesche Srpaak. An de NHL Stenden in Liwadden warrt Schoolmeester för Freesch uutbillt.

Beropen

Buten de Wetenschop arbeidt Frisisten un Frisistschen in Düütschland besünners as Schoolmeester in’n Kreis Noordfreesland oder up Helgoland. Anner Beropen sünd Medienarbeid oder Gremienarbeid bi freeschen Institutschonen.

Historie

Vun de fröhe Neetied bet in dat 19. Jhd. ünnersöchten besünners gooduutbild Börger as Laienforschers de freeschen Spraken. As Begrünner för de moderne Frisistik as akadeemsch Fack gellt Theodor Siebs, de sik mit allen dree Telgen vun de freeschen Spraken befaat. Sieb siene Habilitatschoonsschrift uut dat Jaar 1889 befaat sik mit dat Thema Zur Geschichte der englisch-friesischen Sprache. As wichtigen Milensteen för de Frisistik gellt ook Sieb siene Geschichte der friesischen Sprache in Hermann Pauls sien Grundriß der germanischen Philologie.

Wichtige Frisisten

• Nils Århammar
• Marron Fort
• Jarich Hoekstra
• Dietrich Hofmann
• Willy Krogmann
• Nils Langer
• Theodor Siebs
• Walther Steller