Eerste germaansche Luudwannel
_b_560.jpg)
De eerste germaansche Luudwannel oder eerste (germaansche) Luudverschuven (hoochdüütsch erste (germanische) Lautverschiebung), ook Grimmsch Gesett oder Rask-Grimm-Gesett, is een Luudgesett mit ene Reeg Luudwannels, bi den sik de oorindoeuropääschen Plosiven in’n Oorgermaanschen verschaven het.
Dat Gesett het de däänsche Spraakwetenschopper Rasmus Rask 1814 dat eerste Maal beschreven un de düütsche Philoloog Jacob Grimm dat denn 1822 dat eerste Maal vullstännig uutarbeidt. Tohoop mit dat Vernersche Gesett, tellt de eerste germaansche Luudwannel to den bekanntsten Luudgesetten uut de histoorsch komparative Spraakwetenschop.[1]
Naam
[ännern | Bornkood ännern]Dat Luudgesett is ünner verscheden Naams bekannt. Jacob Grimm, de dat Luddgesett as eersten vullstännig beschreven het, beteken den Vöörgang as erste Lautverschiebung ( plattdüütsch ‘eerste Luudverschuven’) gegenöver den hoogdüütschen Luudwannel, den Grimm as zweite Lautverschiebung (plattdüütsch ‘twede Luudverschuven’) beteken. Dat Luudgesett heet daarvun na em ook „Grimmsch Gesett“ (hoochdüütsch Grimmsches Gesetz, engelsch Grimm’s Law, oder in de Fackspraak kort ook „Grimm“).
Üm dat al Rasmus Rask dat Gesett vöör Grimm beschreven, man nich vullstännig uutformuleert harr, warrt düsse Luudwannel ook „Rask-Grimm-Gesett“ heten, üm den Andeel vun beiden Forschers to achten.
De Luudwannel
[ännern | Bornkood ännern]De eerste germaansche Luudwannel is ene Reeg Luudwannels, de so as hier ünner wiest, aflepen:
De stemmlosen Plosiven (Tenues) sünd Frikativen (Spiranten) worrn (sachtens över Twüschenschridd as aspireerte Plosiven[2] oder Affrikaten[3])
- indoeuropääsch *p → oorgermaansch *ɸ (later, as eerste de eersten schreven germaanschen Borns överbleven sünd, weer dat sachtens al [f], so dat de Luud in rekonstueerten oorgermaanschen Formen normalerwies *f schreven warrt)
- indoeuropääsch *t → oorgermaansch *þ [θ]
- indoeuropääsch *k → oorgermaansch *x (faken χ schreven) → *h
- indoeuropääsch *kʷ → oorgermaansch*xʷ (ook *χʷ schreven) → *hʷ
De stemmhaftigen Plosiven (Mediae) sünd stemmloos worrn:
- indoeuropääsch *b → oorgermaansch *p
- indoeuropääsch *d → oorgermaansch *t
- indoeuropääsch *g → oorgermaansch *k
- indoeuropääsch *gʷ → oorgermaansch *kʷ
De stemmhaftigen aspireerten Plosiven (Mediae aspiratae)
- indoeuropääsch *bʰ → oorgermaansch *ƀ [β]
- indoeuropääsch *dʰ → oorgermaansch *ð
- indoeuropääsch *gʰ → oorgermaansch *ɣ
- indoeuropääsch *gʷʰ → oorgermaansch *ɣʷ
De oorindoeupääschen Plosiven vergleken mit den Resultaten vun den eersten germaanschen Luudwannel sünd hier ünner to seen:
| labiaal | dentaal | velaar | labiovelaar | |
|---|---|---|---|---|
| stemmloos | p | t | k | kʷ |
| stemmhaftig | b | d | g | gʷ |
| stemmhaftig-aspireert | bʰ | dʰ | gʰ | gʷʰ |
| labial | dental | velar | labiovelar | |
|---|---|---|---|---|
| stemmlose Plosiven | p | t | k | kʷ |
| stemmlose Friaktiven | ɸ | þ | x | xʷ |
| stemmhaftige Frikativen | ƀ | đ | ǥ | ǥʷ |
| stemmhaftige Plosiven
(Allophon vun de sth. Frikativen) |
[b] | [d] | [g] | [gʷ] |
Bispelen
[ännern | Bornkood ännern]Stemmhafte Plosiven to Frikativen:
| Luudwannel | Germaansche Spraken | Anner indoeuropääsche Spraken |
|---|---|---|
| *p → f | oorgermaansch ‘Vee’ > gootsch faíhu, ooldengelsch feoh, ooldhoochdüütsch fihu , ooldnoordsch fé | indoeuropääsch *pék̂u > ooldindsch पशुः páśu, latiensch pecu |
| *t → þ | oorgermaansch *þrejez ‘dree’ > gootsch þreis , ooldengelsch ðrí , ooldhoogdüütsch. drī , ooldnoordsch þrír | indoeuropääsch *treyes > ooldindsch त्रयः: trayaḥ, ooldgreeksch τρεῖς, latiensch trēs |
| *k → h | oorgermaansch *hertan ‘Hart’ > gootsch haírtō , ooldengelsch heorte , ooldhoogdüütsch herza , ooldnoordsch hjarta | indoeuropääsch *k̂erd- / *k̂ṛd- > ooldgreeksch καρδία, latiensch cor |
| *kʷ → hʷ | oorgermaansch *hʷaþeraz ‘welke vun beiden’ > gootsch hvaþar , ooldengelsch hwœþer | indoeuropääsch*kʷoteros > ooldindsch कतरः kataráḥ, ooldgreeksch πότερος |
Stemmhaftige Plosiven to stemmlosen Plosiven:
| Luudwannel | Germaansche Spraken | Anner indoeuropääsche Spraken |
|---|---|---|
| *b → p | oorgermaansch *deupaz > gootsch diups, ooldengelsch dēop, ooldhoogdüütsch tiof, ooldnoordsch djúpr | indoeuropääsch *dʰeubus > litausch dubùs |
| *d → t | oorgermaansch *twō > gootsch t wai , ooldengelsch t wā , ooldnoordsch tveir | indoeuropääsch *dwoh1 > ooldindsch द्व dva, ooldgreeksch δύο, latiensch duō |
| *g → k | oorgermaansch *knewan > gootsch kniu, ooldengelsch cnēo(w), ooldnoordsch kne | indoeuropääsch *ĝónu > ooldindsch जानु jā́nu, ooldgreeksch γόνυ, latiensch genu |
| *gʷ → kʷ | oorgermaansch *kʷikwos > *kʷikʷaz > ooldengelsch cwic, ooldnoordsch kvikr ‘quick’ | indoeuropääsch *gʷih3wos > ooldindsch जीवः jīváḥ, latiensch vīvus, ooldgreeksch βίος |
Stemmhaftig aspireert Plosiven to stemmhaftigen Plosiven oder Frikativen:
| Luudwannel | Germaansche Spraken | Anner indoeuropääsche Spraken |
|---|---|---|
| *bʰ → *b | oorgermaansch *brōþēr > gootsch brōþar, ooldengelsch brōðor, ooldnoordsch broðir | indoeuropääsch *bʰréh2tēr > ooldindsch भ्राता bhrā́tā, ooldgreeksch φράτηρ, latiensch frāter, karkenslaawsch bratъ |
| *dʰ → *d | oorgermaansch *midjaz > gootsch midjis, ooldengelsch middel | indoeuropääsch *médʰjos > ooldindsch मध्यः mádhyaḥ, latiensch medius |
| *gʰ → g | oorgermaansch *gans > ooldengelsch gōs , ooldhoogdüütsch gans, ooldnoordsch gás | indoeuropääsch *ĝʰans > ooldindsch हंसः hamsáḥ, ooldgreeksch χήν, latiensch (h)anser |
| *gʷʰ → gʷ | oorgermaansch *sangʷaz > ooldengelsch saggws, ooldengelsch sang, ooldengelsch song , ooldnoordsch sǫngr | indoeuropääsch *songʷʰ- > ooldgreeksch ὀμφή |
Uutnamen
[ännern | Bornkood ännern]Direkt na den Sibilant [s] blievt de stemmlosen Plosiven [p], [t] un [k] unverschaven. Wenn twee Plosiven as een Kunsonantenkluuster op een folgt, is alleen de eerste Plosiv verschaven worrn.[4][5]
| Wannel | Oorgerm. → Germ. | Verwandte Spraken |
|---|---|---|
| *sp → sp | oorgermaansch *spurnanan > ooldengelsch spurnan | indoeuropääsch *spŗnh1 > latiensch spernō |
| *st → st | oorgermaansch *gastiz ‘Gast’ > gootsch gasts, ooldengelsch giest | indoeuropääsch * gʰostis > latiensch hostis, karkenslaawsch gostь |
| *sk → sk | oorgermaansch *fiskaz ‘Fisch’ > gootsch *fisks, ooldengelsch fisc, ooldhoochdüütsch fisc, ooldnoordsch fiskr | indoeuropääsch *pisk > latiensch *piscis |
| *pt → ft | oorgermaansch *haftaz > gootsch hafts, oolengelsch hœft, ooldhoogdüütsch haft | indoeuropääsch *kh2ptos > latiensch captus |
| *kt → ht | oorgermaansch *ahtōu ‘acht’> gootsch ahtau, ooldengelsch eahto, ooldhoogdüütsch ahto | indoeuropääsch *h3oḱtoh3(u) > ooldgreeksch ὀκτώ, latiensch octō, tochaarsch A okät, B okt |
Een anner Uutnaam is dat oorindoeuropääsche Kunsonantenkluuster *-tt-, dat in’n Oorgermaansch *-ss- worrn is, so as indoeuropääsch wittos > oorgermaasch *wiss- > gootsch gawiss.[5]
Theorien to’n Oorsprung
[ännern | Bornkood ännern]Enen Kunsens in de Spraakwetenschop, wat de Oorsaken för den eersten germaanschen Luudwannel sünd, givt dat nich. Veer verscheden Theorien sünd in de Diskusschoon:[6]
- Psycholoogsche Theorie: Na Jacob Grimm keem de eerste germaansche Luudwannel wegen den egenstännigen Charakter vun den germaanschen Völker op un is dat Resultaat vun eer Verlangen na Freeheid. De Theorie warrt vundaag as unwetenschoplich bekeken un het hüdigendaags kene wetenschoplich Anhängers, de so’ne Ansichten vertreedt.
- Geograafsche Theorie: De germaanschen Stämm sedeln deelwies in Bargregionen, wo de dünne Luft op dat Aten un so ook op de Uutspraak vun den Plosiven Inflood namen hebben schull. De Theorie weer in’n 19. Jhd. deelwies recht populäär, warrt vundagg man so as de psycholoogsche Theorie as unwetenschoplich bekeken.
- Vöörgermaansche Substraattheorie: Na de Substraattheorie, stammt een Deel germaansche Kennteken un ook de germaansche Luudwannel, uut ene vöörgermaansche Substraatspraak, de tovöör in dat nu germaansche Rebeed spraken worrn is.
- Glottaaltheorie: Na düsse Theorie, de för dat Oorindoeuropääsche een anner Kunsonantensysteem rekunstrueert (mit glottaliseerten Plosiven statts stemmhaftigen Plosiven), hebbt de germaanschen Spraken dat oorindogermaansche Kunsonatensysteem wannelt, indem dat eerst de Glottalisatschoon verlüstig gaan is, denn twedens de stemmhaftigen Plosiven Frikative worrn sünd un eer Aspiratschoon verrloren hebbt un opletst de stemmlosen Plosiven Frikativen worrn sünd. Na de Glottaaltheorie bewaart de germaanschen Spraken een kunservativer Kunsonantensysteem as anner indoeuropääschen Spraken.[7] De Theorie is vundaag so as de ook de Glottaaltheoire för dat Oorindoeuropääsche striedig.
|
 |
|
Chronologie
[ännern | Bornkood ännern]De düütsche Spraakwetenschopper Friedrich Kluge givt de Tied för den germaanschen Luudwannel as dat 2. Jaardusend v. Chr. an.[8] A. Bach dateert de Tied justso un vermood, dat de Wannel üm 500 v. Chr. afslaten weer.[9] Antoine Meillet dateert den Wannel man in dat 1. Jaardusend v. Chr.[10] De fransche J. Fourquet dateert den Wannel op Grundlaag vun den Helm vun Negau op de Tied üm 500 v. Chr.[11]
Een Deel Leenwöör uut den Latienschen oder uut keltschen Spraken hebbt den germaanschen Luudwannel mitmaakt, so se wat hölpen köönt de Tied vun den Luudwannel een beten exakter to bestemmen:[12]
- latiensch Graecus Greek > gootsch krekos, ooldhoochdüütsch kriahha,
- latiensch Volca > ooldhoogdüütsch walh, ooldengelsch wealh,
- keltsch rīg- ‘Köning’ > gootsch reiks.
Op de annern Sied givt dat ook Twievel, of so’ne Leenwöör hölpen köönt den germaanschen Luudwannel to dateren, denn villicht sünd ook frömde Luden, de dat Germaansche nich kenn, dör inheemsche Luden uuttuuscht worrn. Denn harrn düsse Leenwöör nix mit’n germaanschen Luudwannel to kriegen.[13]
Typoloogsche Parallelen
[ännern | Bornkood ännern]Ene Reeg Luudwannels, de op den germaanschen Luudwannel liekt, finnt sik ook in dat Oorarmeensche:[14][15]
| Latiensch | Ooldgreeksch | Sanskrit | Armeensch | |
|---|---|---|---|---|
| Vader | pater | πατήρ | pitā́ | hayr |
| dat | (is)tud | τό | tat | thē |
| tein | decem | δέκα | dáśan | tasn |
| Fru | - | γυνή | jániḥ | kin |
| dregen | fero | φέρω | bharāmi | berem |
| doon | feci | τίθημι | dadhāmi | dir |
| heet | fornax | θερμός | gharmaḥ | jerm |
Typoloogsche Parallelen givt dat ook in chineeschen Dialekten un den tschadschen Spraken.[16]
Jüst so ene Reeg Luudwannels ünnerscheed de süüdlichen Bantuspraken vun den nöördlichen Bantuspraken:[17]
| Proto-Bantu | isiXhosa | Sesotho | |
|---|---|---|---|
| tohoopdreien | *kama | khama | xama |
| dree | *tatu | thathu | raru |
| geven | *pa | pha | φa |
Historie
[ännern | Bornkood ännern]Begünn
[ännern | Bornkood ännern]To’n Enn vun dat 18. Jaarhunnerd un de Anfang vun dat 19. Jaarhunnerd keem de histoorsch-komparative Spraakwetenschop op, as de Gemeensaamkeiden vun Spraken so as Sanskrit, Latiensch un Ooldgreeksch opfullen sünd. William Jones wies op de gemeensamen grammatschen Strukturen vun Sanskrit, Latiensch, Ooldgreeksch un Gootsch opmarksaam. Friedrich Schlegele maak mit Jones sien Idee denn wieder un het in sienen Wark Über die Sprache und Weisheit der Indier (1808) den Begreep vergleken Grammatik schapen.
Man de germaansche Spraken weren för de eersten Forscherlüüd, de versöchen dat Germaansche mit den anner Indoeuropääschen Spraken in Betog to stellen, een Hinner. Se dachen to Beginn veel Forscherlüüd, dat de germaanschen Spraken gaarnich indoeuropääsch sünd. De Grund weer de meist grote Ünnerscheed bi den germaanschen Kunsonanten vergleken mit anner indoeuropääschen Spraken. So steit dat /t/ in etana eten den /d/ in ooldgreeksch ἔδω edō, lateinesch edo un ooldindsch अद्मि (admi) gegenöver.
De fröhen Forscherlüüd kunnen hier keen Systeem ruutkennen. William Jones mark ook an dat Gottsch seker een oorsprung mit Sanksriet deilt, man dörch en anner Sproakrutines stark verändert is.
Ramus Rask sien eerste Verschoon
[ännern | Bornkood ännern]Rasmus Rask, de in sienen korten Leven, veel reist is un vele verscheden Spraken studeert het, begünn Spraken, de he leert harr, mit een to verglieken un Övereenkumsten to seen. He klassifizeert Spraken so as Organismen na een Systeem so as dat Carl von Linné eerst kort tovöör uutsunnen het.
1811 sleit Rask in sienen Wark A grammar of the Icelandic or ooldnoordsch tongue, vöör
Rasmus Kristian Rask hett en kort, man bannig riek Lievn harrt, dat he helt sien Reesen un de Studium vun vele levende un doode Spraken widmet hett. He hett disse Spraken mitanner verglieken, üm ehr Verwandtschaft to faststellen. As eersten hett he de Krees vun Spraken faststellt, de later as indoeuropeesch nöömt wöörn. Rask hett de Spraak as en natüürlich Wesen verstahn, en Slags Organismus, un he hett versöcht, de Klassifikatschoonmethode vun Carl von Linné, de bi de Planten angewann wöör, ok op de Spraak toepassen. Mit dissen Toegang hett he för immer mit de romantische Mystik afbreken, de för de eersten Verglieker typisch weer. Besünners Friedrich Schlegel hett meent, dat de Geburt vun Sanksriet („de Moederspraak“) en eenmaligen mystischen Akt wöör, ut de Göttlich Willen rutspraaken.
Rask weer de eersten, de dat Prinzip opstellt hett, dat een bi't Verglieken vun Spraken sück nich bloots - un gor nich allens - op de lexikale Overeenstimmen verlaten süll, man vör allen Dingen op grammatische Parallel’n un de Eenheit vun Strukturen.
1811 is sien Wark Grammatick vun de Islandsche un Ooldnoordsche Spraak rutkamen, dor he nich bloots de Parallelprozessen twischen disse Spraken un de annern Indoeuropeeschen beschreev, man ok över dat Gesett vun de Konsonantenwannel (to de Tied „Konsonantenbookstaven“ nöömt) snackt. Dat is so, dat disse Övergäng al vörher opfallt wöörn, man keen hett sik spesial dor mit afgaav, laat allens dorbi en regelrechten Gesett to formuler’n. Ok Rask hett dat Gesett nich begreepen oder de groot Bedüden vun sien Updecken in’t Oog hatt. För em, as ok för vele anner Verglieker, weer dat Woord de lüttste un udeldbare Eenheit vun de Spraak, de Grammatick de Kearn vun de Vergleicherei, un so hett he de Phonologie nich besünners wichtig nehmt, un den entscheedenden Schridd hett he nich maakt.
Moderne Forscher seggt, dat Rask doch een Fehler in sien Formuleren maakt hett, de later vun Grimm korrigeert wöör. Rask meent, dat indoeuropeesch b direktemang mit b in de Germaansche Spraken övereenstimmen deit. De Grund för disse Irrtum is villicht, dat dissen Luid nich bannig veel in de bekeekene Spraken vörkaam, un Rask villicht nich noog Beispelen för en verglieken funnen hett.
Dat twete Mal, dat Rask de Konsonantenwannel ansnackt, is in sien Wark Undersøgelse om det gamle nordiske eller islandske Sprogs Oprindelse („En Studie över de Oorsprung vun de Ooldnoordsche oder Islandsche Spraak“). Dorto hett he dat Regel p → f, t → th, k → h nochmaal kort formuleert.
Jacob Grimm
[ännern | Bornkood ännern]Jacob Grimm, de Öllste vun de twee Bröder, begünn as enen Romantiker in den Heidelberger Kreis, een Krink Kenners un Sammlers vun düütschen Volkssagen. Tosamen mit sienen Broder Wilhelm hett Jacob Grimm Volksleder, Märken, Dichtwarken un Riemels vun den Meistersingers un Leder uut de Edda sammelt un ruutgeven. Man üm 1816 is Jacob Grimm, de nu 31 Jaren oold weer, anfungen sik minner mit de Volkskunn un Volkssagen to befaten un het sik den Ünnersöök an den olen germaanschen Spraken towennt. Mit Rasmus Rask schreev he Breven un sien Interess för de histoorsch-komparativen Spraakwetenschop keem op. Tohoop mit Rask bröch he 1816 sien eerst Wark ruut, dat Theorien to dat Phänomeen beschrivt, dat later i-Ümluud heten schull. Anner Forscherlüüd heten de Theorie eerst nich för good un wullen eer uutslaan. So het Georg Friedrich Benecke de Theorie to’n Ümluud stark kritiseert un Friedrich Schlegel beteken Grimm siene Etymologien as babyloonsch Spraakchaos.[18]
Grimm neem de Kritik as kunstruktive Vöörslääg op un wenn sik op Raadslag vun Schlegel nu vullstännig de Spraakwetenschop to. Sien neegst Wark weer de Deutsche Grammatik in veer Bannen, de he vun 1819 bet 1837 schreev. De eerste Band is 1819 ruutkamen. To de Tied wuss Grimm noch nix vun de Arbeid mit de Rask al anfungen is. So dat he sien Ansichten to de Luudleer in sienen den tweden Band kumplett överarbeidt het, na dem dat he ene sweedsche uutgaav vun Rask sien Ieslandsche Grammaik in de Hannen kregen harr. Düsse twede Band keem 1822 ruut un het 595 Sieden un beschrivt ook dat Luudgesett, dat later den Naam Grimmsch Gesett dregen schull.[19] Grimm schreev, dat he Rask sien Ieslansch Grammatik good kenn un ook för sien Arbeid an dat Grimmsch Gesett bruuk. He schreev ook mit hoge Acht över Rask in verscheden Breven. Likers is de Andeel vun Rask an de eerste Germaansche Luudwannel eerst laat anerkennt worrn.[20]
Kunsequenzen un Folgen
[ännern | Bornkood ännern]De wichtigste Nafolg vun dat Rask-Grimm-Gesett is de Nawies, dat de germaanschen Spraken to de indoeuropääsche Spraakfamilie tohöört. Mit dat Gesett begünn man enen Sprung in de Phonetik, indem dat Forscherlüüd na dat Gesett begünnen Wöör in de enkel Luud to delen. So dat de Phonetik al boold gegen an de Ünnersöök vun Grammatik un Morphologie stünn.[21]
Eerst later hebbt Forscherlüüd de ganzen Kunsequenzen vun düsse Reeg Luudwannels verstaan. Grimm splvenst geev kene Anter, woans de Luudwannels tostann kemen. In de twede Halv vun dat 19. Jhd. hebbt de Arbeiden uut de neogrammatsche School dat Kunzept vun Luudgesetten uutsunnen, dat schienbaar heel verscheden Fäll in enen Kunzept verenigen kunn. De Grundlaag för de Idee vun Luudgesetten weer dat Rask-Grimm-Gesett.[22]
Kiek ook bi
[ännern | Bornkood ännern]Footnoten
[ännern | Bornkood ännern]- ↑ Fortson, 2004, S. 301.
- ↑ Antoine Meillet, S. 39.
- ↑ Бруннер К. История английского языка. — М.: УРСС, 2006. — С. 55.
- ↑ Donald Ringe: From Proto-Indo-European to Proto-Germanic, S. 93-102.
- ↑ a b Sravnitel'naja grammatika germanskih jazykov, S. 19.
- ↑ Arsenyeva M. G., Balashova S. P., Berkov V. P. , Solovyova L. N. Introduction to German Philology. - M .: GiS, 2006. - P. 61-64. - ISBN 5-8330-0102-1 .
- ↑ Gamkrelidze, Ivanov, 1984 , pp. 35–41.
- ↑ luge F. Urgermanisch. — Strassburg: Verlag von Karl J. Trübner, 1913.
- ↑ Bach A. History of the German language. - M .: URSS, 2008. - P. 33. -
- ↑ Meillet, 2010 , p. 43.
- ↑ Collinge, 1985 , p. 69.
- ↑ Meillet, 2010 , p. 42.
- ↑ Gamkrelidze, Ivanov, 1984 , p. 40.
- ↑ Meye, 2010 , p. 39.
- ↑ Hock & Joseph, 1996 , p. 116 ..
- ↑ Khelimsky, 1975
- ↑ Hock & Joseph, 1996 , p. 117 ..
- ↑ Konrad Körner: Practicing Linguistic Historiography: Selected Papers
- ↑ Silvia Luraghi, Vit Bubenik. Continuum Companion to Historical Linguistics . — Bloomsbury Academic, 2010. — 453 p. — ISBN 978-1-4411-4465-2 .
- ↑ Jespersen, Otto. Language: Its Nature, Development and Origin (English) . — 1949. — P. 168. — 448 p.
- ↑ Sylvain Auroux: Histoire des idées linguistiques: L'hégémonie du comparatisme, Editions Mardaga: 1989, S. 161. S. 594.
- ↑ Silvia Luraghi, Vit Bubenik: Continuum Companion to Historical Linguistics, Bloomsbury Academic, 2010, S. 453.
Literatur
[ännern | Bornkood ännern]- Collinge N. E.: The Laws of Indo-European. — Amsterdam — Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, 1985. — P. 63—76.
- Benjamin W. Fortson IV: Indo-European language and culture. An Introduction. — Padstow: Blackwell Publishing, 2004.
- Hock, Hans Henrich; Joseph, Brian D. Language History, Language Change, and Language Relationship. — Berlin / New York: Mouton de Gruyter, 1996.
- Ringe D. From Proto-Indo-European to Proto-Germanic. — New York: Oxford University Press, 2006. — P. 93—102.