Dagebüll

Wapen/Flagg

Koort

Basisdaten

Bundsland: Sleswig-Holsteen

Kreis: Noordfreesland

Amt: Süüdtöndern

Flach:

36,92 km²

Inwahners:

932 (2023-12-3131. Dezember 2023)

Inwahnerdicht:

25,2 Inwahners pro km²

Postleettall:

25899

Vörwahl:

04667, 04674

Geograafsche Laag:

Koordinaten:54° 44′ N, 8° 43′ O54° 44′ N, 8° 43′ O

Grenzen bi OSM:

1420450

Gemeenslötel:

01 0 54 023

Öörd in de Gemeen:

Dagebüll-Kark, Dagebüll-Haven, Fohrtoft, Waygaard

Websteed:

www.dagebuell.de

Dagebüll (hoochdüütsch Dagebüll, däänsch Dagebøl, noordfreesch Doogebel) is en Gemeen mit 932 Inwahners in dat Amt Süüdtondern in’n Kreis Noordfreesland in Sleswig-Holsteen.

To de Gemeen höört Dagebüll-Kark, Dagebüll-Haven, Fohrtoft un Waygaard.

Geografie

Navergemenen

De Navergemenen sünd Galmsbüll in’n Noorden, Risum-Lindholm un Steedsand in’n Noordoosten, Langenhoorn (Kreis Noordfreesland) in’n Oosten un Ockholm in’n Süüdoosten.

Laag

Dagebüll liggt an de Noordseeküst un de noordfreesche Waddensee op dat Kimbersch Halveiland in de Natuurruum Noordfreesche Masch, de wedder to de Grootnatuurruum Sleswig-Holsteensche Maschen un Noordseeeilannen (D21) tellt.

Geologie

Dat Gemeenrebeed liggt in de Bökingharr un s Maschland, dat de Minschen sied de fröhe Neetied vun de Dagebüller Bucht lütt bi lütt indiekt hebben. Nadem dat bi de Twede Marcellusflood de Bökingharr de Bökingharr ünnergaan weer, hebbt de Minschen de Harr sied dat 16. Jahrhunnerd wedder indiekt un Land torügg wunnen. De Köög köönt je na Öller in Kleisch- un Kalkmaschköög indeelt warrn. De Köög in de Gemeen sünd:

Waygaarder Koog (1577)

Bottslotter Koog (1641)
Blomenkoog (1652)
Fohrtofter Süderkoog (1688)
Fohrtofter Noorderkoog (1690)
Dagebüller Koog (1704) mit Dagebüll-Kark un Dagebüll-Haven
Juliane-Marien-Koog (1778)
Osewoldter Koog (1936)
Hauke-Haien-Koog (Noorddeel) (1959)
Fohrtofter Westerkoog (1988)

Gemeendelen

De Gemeen besteiht ut de Ortstelen Dagebüll-Kark, Dagebüll-Haven, Fohrtoft un Waygaard. Vun Dagebüll-Haven uut fohrt de Fähren na Föhr un Amrum.

Dagebüll-Kark

Dagebüll-Kark (hoochdüütsch Dagebüll-Kirche, noordfreesch: Doogebel-Schörk ^(bö.) ) liggt in de Süden vun de ole Hallig Westermasch. So sünd hier noch wat ole Waften to seen. De Kark, de den Oordsdeel sien Naam givt, is de St.-Dionyius-Kark, de 1731 upricht worrn is, avers eerst 1905/1906 enen Karktoorn kreeg.Kultur un Sehenswürdigkeiten

In Fohrtoft steiht de St. Laurentiuskark, de in’t Johr 1703 boud worrn is. Gegenöver liggt dat Hans-Momsen-Huus, dat as Museum un Café dienlich is. De Gemeen is ok bekannt för de Großwarft Süderwaygaard, de eenig original erhaltene Großwarft op dat nordfreesche Festland.

Dagebüll-Haven

Dagebüll-Haven (hoochdüütsch Dagebüll-Hafen, Dogebell-Huven) liggt dree Kilometer westen vun Dagebüll-Kark direkt an de Diek. Butendieks liggt de Haven Dagebüll, wo de Fähren na Föhr un Amrum affohrt. Binnendieks liggt vundaag veel Frömdenverkehrbedrieven un de Inselparkplatz för de Reislüüs, de mit de Fähr op de Eilannen fohrt.

Vun hier uut verbinnt ook de Halligbahn Dagebüll-Oland-Langneß de beiden Halligen Oland un Langneß mit dat Fastland.

Fohrtoft

Fohrtoft liggt langs de Hollännerdiek un weer bet 1978 een egen Gemeen.

Waygaard

Historie

Dat Land vun Dagebüll weer eerdaags de ole Hallig Westermasch.^[1] 1626 weer de Hallig 895 Diemt groot, also run 447,5 Hektar. In dat 16. un 17. Johrhunnerd geev dat Versöök de Dagebüller Bucht intodieken, dat het man nich klappt. Na de Buchardiflood 1634 verloor de Hallig veel Land.

In dat Jahr 1700 kregen de Westermascher een Oktory een fasten Diek optorichten, so dat 1702/1703 de 1005 Diemt (502,5 Hektar) groot Dagebüller Koog indiekt worrn is. 1704 wurr de Dagebüller mit enen ne’en Diek mit dat Vöörland vun de Olen Chrischan-Albrechts-Koog verbunnen.

De Kleiseerkoog is 1727 indiekt worrn, so dat Dagebüll nu heel mit dat Fastland verbunnen weer.

1978 sünd de vöörmaals egenstännig Gemenen Fahetoft, Juliane-Marien-Koog un Waygaard Deel vun de Gemeen Dagebüll worrn.^[2]

Footnoten

↑ So op de Kaart vun Johannes Petreus ca. 1600, afdruckt: Reimer Hansen (Ruutgever): Johannes Petreus’ († 1603) Schriften über Nordstrand. Quellensammlung der Gesellschaft für Schleswig-Holsteinische Geschichte Band 5; Kiel 1901; Anhang
↑ Statistisches Bundesamt (Ruutgever): Historisches Gemeindeverzeichnis für die Bundesrepublik Deutschland. Namens-, Grenz- und Schlüsselnummernänderungen bei Gemeinden, Kreisen und Regierungsbezirken vom 27. 5. 1970 bis 31. 12. 1982 W. Kohlhammer GmbH, Stuttgart/Mainz 1983, ISBN 3-17-003263-1, S. 183.

Weblenken

Dagebüll. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

Offizielle Websteed vun de Gemeen Dagebüll

Gemenen un Städer in den Kreis Noordfreesland

[1] So op de Kaart vun Johannes Petreus ca. 1600, afdruckt: Reimer Hansen (Ruutgever): Johannes Petreus’ († 1603) Schriften über Nordstrand. Quellensammlung der Gesellschaft für Schleswig-Holsteinische Geschichte Band 5; Kiel 1901; Anhang

[2] Statistisches Bundesamt (Ruutgever): Historisches Gemeindeverzeichnis für die Bundesrepublik Deutschland. Namens-, Grenz- und Schlüsselnummernänderungen bei Gemeinden, Kreisen und Regierungsbezirken vom 27. 5. 1970 bis 31. 12. 1982 W. Kohlhammer GmbH, Stuttgart/Mainz 1983, ISBN 3-17-003263-1, S. 183.

[1]

[2]