Gnaeus Pompeius Magnus
Gnaeus Pompeius Magnus (pdt. ok Pompejus; * 29. September 106 v. Chr.; † 28. September 48 v. Chr. bi Pelusium) weer en röömschen Politiker un Feldherr. He is bekannt as Caesar sien Gegenspeler. Bit he vun Caesar slahn wurrn is, wurr he as brillantesten Heerföhrer vun siene Tied ankeken (sien Binaam Magnus, up Platt “de Grote” speelt an up Alexander den Groten). Man jummers wedder is he nich torecht kamen mit de Aflöpe in Rom siene Binnenpolitik. Dor woll un konn he nich mitmaken. Allerhand vun dat, wat he al anpackt harr, is eerst later in dat Kaiserriek wieter maakt un toenne brocht wurrn.
Leven[ännern | Bornkood ännern]
De Pompejers weern en Geslecht mank de Plebejers. Se stammen ut Picenum, noordööstlich vun Rom. Düsse Familie is man eerst laat uptreden in de röömsche Politik. Gnaeus Pompeius sien Grootvadder Sextus Pompeius is 118 v. Chr. Stattholler vun Makedonien ween un dor ok sturven, ehr datt he Kunsel weern konn. Pompeius sien Vadder Gnaeus Pompeius Strabo weer ok Stattholler vun Makedonien. He is sunnerlich in den Bundsgenotenkrieg aktiv ween. Na den Dood vun sien Vadder un nadem de Popularen Rom innahmen harrn, is Gnaeus Pompeius Magnus anklaagt wurrn, he harr Büte an sik brocht, de em nich tostunn. Man dor hett he Antista freet. Se weer en Richter siene Dochter, un dor is he um free spraken wurrn.[1] In den röömschen Borgerkrieg hett he sik up Sulla siene Sieten stellt. He hett dor en egen Armee for upstellt. 82 v. Chr. hett Sulla em siene Steefdochter Aemilia to‘e Fro geven. Se weer de Dochter vun den vermaarden Patrizier Marcus Aemilius Scaurus. Dat bedüüd for Pompeius, datt he Togang funnen harr to Rom siene besten Familien ut de Nobilität. As Aemilia al in’n sulbigen Johr sturven weer, hett Sulla sik dor achter klemmt, datt he Mucia Tertia freen konn, wat den jüngern Marius siene Weetfro weer.
Krieg gegen de Piraten un gegen König Mithridates[ännern | Bornkood ännern]
67 v. Chr. hett Pompeius den Upperbefehl for en Feldtog gegen de Seerövers in de Middellannsche See kregen. He kreeg de Piraten in bloß en poor Maanden unner. In dat neegste Johr scholl he gegen König Mithridates un sien Königriek Pontos utrücken. He konn em torüchdrängen bit na de Krim hen. Na düssen Sieg hett he in’n Osten de Gemarken um de Middellannsche See nee sorteert in Rom sien Sinn.[2] Mithridates sien vörmolig Königriek hett he dor to de Provinz Bithynia et Pontus bi maakt un den Rest vun dat ole Seleukidenriek maak he 63 v. Chr. to de Provinz Syria. In datsülvige Johr hett he ok de Nabatäers ehr Riek in de latere Provinz Arabia Petraea angrepen. Ok, as dat in Judäa unruhig wurr, greep he in. Dor hett he dat Allerhilligste vun den Jerusalemer Tempel bi betreden, wo de Joden bannig in Brass over kamen sünd.
Triumvirat[ännern | Bornkood ännern]
Pompeius hett later mit Crassus un mit Caesar en Bund slaten. Caesar weer 59 v. Chr. to’n Kunsel wählt wurrn. De Bund mit de beiden annern heet toeerst en coitio, later is dor „dat eerste Triumvirat“ to seggt wurrn, ofschoonst dat, gegen dat tweete Triumvirat over, gor keen formelle Struktur harrt hett. Caesar hett as Kunsel in Pompeius sien Sinn hannelt un dor ok open de Verfaten bi braken. Caesar un Pompeius stunnen as Frunne tosamen, sunnerlich, nadem Pompeius Caesar siene Dochter Julia heiraat hett. 55 v. Chr. hett sik Pompeius sien egen Theater boon laten. Dat hett „Pompeius sien Theater“ heten oder ok „Marmeltheater“. Dat is bruukt wurrn as Huus vun den Senat.
Nu geiht gegen Caesar[ännern | Bornkood ännern]
An’n 10. Dezember 50 v. Chr. hett de Kunsel Gaius Claudius Marcellus bi’n Senat den Andrag stellt, Caesar scholl sien Upperbefehl dalleggen, man Pompeius scholl sienen beholen. Later is en Andrag stellt wurrn, beide schollen Bott geven, man dor is nix vun wurrn, vunwegen, datt Caesar an’n neegsten Dag up Rom to marscheert is. An’n 7. Januar 49 v. Chr. hett de Senat den „Nootstand vund en Staat“ utropen (Senatus consultum ultimum), un Pompeius hett den Updrag kregen, he scholl de Republiek gegen Caesar verdeffendeern.
Borgerkrieg[ännern | Bornkood ännern]
Veer Dage later is Caesar over den Rubikon-Stroom gahn. Dat weer de Grenz vun siene Provinz Gallia Cisalpina. Dor hett he mit gegen de röömsche Verfaten hannelt un den Borgerkrieg vun’n Tuun braken. Pompeius kreeg den Updrag, he scholl de Stadt Rom schulen gegen Caesar sien Angreep. Man eerst an’t Enne vun dat Johr 49 v. Chr. hett de Senat em den Upperbefehl tospraken, vunwegen datt Pompeius un de annern Senaters un Amtslüde sik nich eenig ween sünd. Pompeius möss de Stadt Rom rümen, vunwegen datt he nich noog Suldaten harrt hett. He trock mit en poor Senaters, de up siene Sieten stunnen, na Brundisium hen un woll mit’n Schipp na Grekenland rover. Den Winter over is he denn in Thessaloniki ween. Caesar sett in’n Januar 48 v. Chr. over un beide Armeen marscheern na Dyrrhachium, wo nich veel fehlen dö un Caesar weer in de Slacht vun Dyrrhachium slahn wurrn. Pompius harr al en poor Mol wiest, dat h wat vun militäärsche Saken verstunn, man he woll dat dor nich up ankamen laten un noch en Slacht föhren. Man de Senaters nögen em dor to. In de Slacht vun Pharsalos in Thessalien is Pompeius siene Armee an’n 9. August 48 v. Chr. heel un deel to Schannen maakt wurrn.
He warrt in Ägypten an’e Sieten maakt[ännern | Bornkood ännern]
Nadem he bi Pharsalos slahn wurrn weer, is Pompeius utknepen na Ägypten. Dor hefft em de Hofflüde vun den Kindkönig Ptolemaios XII. an’n 28. September an’e Siet maken laten. Dat weer een Dag vor sien 58. Geboortsdag. De Kopp is em afslahn un later na Caesar henbrocht wurrn. Caesar schall weent hebben, as he den Kopp sehn hett, warrt vertellt. He leet em as Teken vun sien Sachtsinnigkeit („clementia“) inkuhlen. Sunner Twiefel is Pompeius en goden un ansläägschen Militär ween, man up dat Parkett vun de Politik hett he nich veel tostanne brocht.
Borns[ännern | Bornkood ännern]
- Gaius Iulius Caesar: Bürgerkrieg. Bellum Civile. Latiensch/Düütsch, 4. Upl., Rutgeven un oversett vun Otto Schönberger, Artemis & Winkler, München 2005, ISBN 3-7608-1512-X.
- Plutarch: Pompeius. Düütsche Oversetten: Große Griechen und Römer. Oversett vun Konrat Ziegler. Band 3. dtv, München 1980, ISBN 3-423-02070-9. (engelsch)
- Marcus Tullius Cicero: Rede über den Oberbefehl des Cn. Pompeius. Übersetzt von Otto Schönberger, Reclam, Stuttgart 1991, ISBN 3-15-008554-3.
Literatur[ännern | Bornkood ännern]
- Ernst Baltrusch: Caesar und Pompeius. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 2004, ISBN 3-534-16490-3 (Rezension).
- Karl Christ: Pompeius. Der Feldherr Roms. Eine Biographie. C. H. Beck, München 2004, ISBN 3-406-51543-6 (Rezension).
- Matthias Gelzer: Pompeius. Lebensbild eines Römers. Neudruck der Ausgabe von 1984 mit einem Forschungsüberblick und einer Ergänzungsbibliographie von Elisabeth Herrmann-Otto. Steiner, Stuttgart 2005, ISBN 3-515-08474-6.
- Christian Heller: Sic transit gloria mundi. Das Bild von Pompeius Magnus im Bürgerkrieg. Verzerrung – Stilisierung – historische Realität (= Pharos. Band 26). Scripta Mercaturae, St. Katharinen 2006, ISBN 3-89590-167-9.
- Joachim Losehand: Die letzten Tage des Pompeius. Von Pharsalos bis Pelusion. Phoibos, Wien 2008, ISBN 978-3-901232-94-7 (As Dissertatschoon Wien 2005 online).
- Robin Seager: Pompey the Great. A Political Biography. 2.,Uplage, beter maakt. Blackwell, Oxford 2002, ISBN 0-631-22721-0.
- Pat Southern: Pompeius. Magnus, Essen 2006, ISBN 3-88400-434-4 (Rezension).
- Éric Teyssier: Pompée. L’anti-César. Perrin, Paris 2013, ISBN 978-2-2620-4014-7.
Weblenken[ännern | Bornkood ännern]
Gnaeus Pompeius Magnus. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.
Belege[ännern | Bornkood ännern]
- ↑ Plutarch, Pompeius 4.
- ↑ Vgl. Kai Trampedach: Zwischen Alexander und Augustus: Pompeius’ Neuordnung des Ostens. In: Hans-Joachim Gehrke u. a. (Rutg.): Roma e l’Oriente nel I secolo a.C. Cosenza 2009, S. 393–416.