Dactyl (Maand)
Dactyl is de Naam vun den lütten Maand, de sik üm den Asteroiden (243) Ida dreiht. Dactyl weer de eerste Maand vun en Asteroid, de opdeckt worrn is.
Naam un Opdecken[ännern | Bornkood ännern]
Dactyl is in’n Februar 1994 opdeckt worrn, nadem de Ruumsond Galileo 1993 an den Asteroiden Ida vörbiflagen weer. To de Tiet weer de Maand ruchweg 85 km vun’n Asteroid weg. Opdeckersche weer Ann Harch vun de Arbeitsgrupp vun de Misschoon, de de Biller dörkeken hett. Se hett dormit dat eerste mol nawiest, dat ok Asteroiden Maanden hebben künnt.
De Opdecken is an’n 12. März 1994 bekannt geven worrn. De Maand hett denn eerst de vörlöpige Beteken S/1993 (243) 1 kregen. Den offiziellen Naam, de vun de Daktylen ut de greekschen Mythologie afleidt is, kreeg de Maand an’n 26. September 1994 vun de Internatschonalen Astronoomschen Union (IAU). Dat sünd Dämonen, de op de Ida-Bargen op dat Eiland Kreta leven.
Ümloopbahn un Rotatschoon[ännern | Bornkood ännern]
Nipp un nau is de Bahn vun Dactyl noch nich bestimmt. De Ruumsond flöög in de Bahneven vun den Maand as de Biller maakt worrn sünd, wat de Bahnbestimmen teemlich swoor maakt. Butendem bewegt sik de Maand mit blots 22 km/h üm Ida, so dat de Weg, de he in de Tiet torüchleggt hett, bannig kort weer. Man weet intwüschen aver, dat de Maand (243) Ida rechtlöpig in en middleren Afstand vun 108 km vun Ida ehrn Middelpunkt ümkreisen deiht. De Bahn hett en Exzentrizität vun 0,2 un is üm 8° gegen den Äquater vun Ida neegt.
Op Grundlaag vun Reeknersimulatschonen is afschätzt worrn, dat de Periapsis vun de Dactylbahn tomindst 65 km bedrägen mutt, üm en bestännige Ümloopbahn to garanteern. So lang de Bahn nich nauer bestimmt is, is ok de Ümlooptiet nich nau bekannt. Se warrt groff op 37 Stünnen schätzt. De Rotatschoon vun’n Maand liggt bi tomindst acht Stünnen, künn aver ok an de Ümlooptiet koppelt wesen (bunnen Rotatschoon). De Längsass vun Dactyl weer bi’t Vörbiflegen op Ida utricht, wat eher op en synchrone Rotatschoon snackt.
Egenschoppen[ännern | Bornkood ännern]
Dactyl hett en unregelmatige Form, togliek aver gliek matig ellidsoiden Körper mit en Maat vun 1,6 × 1,4 × 1,2 km³. So is dat ut de Albedo vun 0,21 afleidt worrn. De Masse warrt op 4 · 1012 kg schätzt. De Böverflach is jüst so as Ida sülvst dicht mit Kraters afdeckt, wat op en hoog Öller sluten lett. Tomindst en Dutz Kraters sünd funnen worrn, de tomindst 80 m groot sünd. De beiden gröttsten hebbt de Naams Acmon un Celmis kregen. Op dat an’n besten oplööste Bild liggt Acmon nipp un nau op de Dag-Nacht-Grenz. He mitt ruchweg 280 m. Celmis hett en Dörmeter vun ruchweg 160 m. Tomindst söss Kraters leegt mehr oder minner op en Lien un wiets op Schören hen, de dor entstahn sünd. Se künnen mööglicherwies vun Ida afsprengt worrn wesen un sünd denn op Dactyl inslahn. Anners as op Ida wiest de Kraters op Dactyl mit hoge Wohrschienlichkeit en Middelbarg. Dat as ok de Form wiest dorop hen, dat Dactyl nich gravitativ bunnen is, ofschoonst he so lütt is. De middlere Temperatur an de Böverflach warrt op -73 °C schätzt.
To’t Entshan gifft dat vundaag twee Theorien: De eerste beseggt, dat Dactyl bi den Inslag von en grooten Brocken op Ida afsprengt worrn is. De annere sütt Ida un Dactyl as ÖVerresten vun en noch grötteren Körper, de bi de Kollision mit en annern Asteroid tweisprengt worrn is un dorbi de Koronis-Familie billt hebbt. Dat Dactyl infungen worrn is gellt as bannig unwoihrschienlich. Na de Gesetten vun de Himmelsmechanik künn en Objekt, dat in de Neeg vun Ida flegen deit höchstens aflenkt, aver nich infungen warrn. Dorto weer noch en drüdden Körper nödig, de dat Objekt afbremsen de.